Краснодар краим и ТIопсэ район бэмышIэу хьэкIэ лъапIэ иIагъ. АР-м и Президентыгъэу, шIушIэзехьэу Шъэумэн Хьазрэт Мэджыдэ ыкъор хы ШIуцIэ Iушъо шапсыгъэхэм ячылэгъо анахь пэIудзыгъэхэм ащыщэу Псыбэ апэрэу щыIагъ.

Чылэм дэс анахьыжъэу Ацумыжъ Хьасан къызэриIуагъэмкIэ, Шъэумэн Хьазрэт ошIэ-дэмышIэу къахэхьагъ:
— Пчыхьэм макъэ къытагъэIугъэ къодыеу, пчэдыжьым ар Псыбэ къэ­кIуагъ. ЦIэрыIоу, зэлъашIэу, шIушIэгъабэ иIэу зэрэщытым емылъытыгъэу, Шъэумэн Хьазрэт удэгущыIэнкIэ цIыф къызэрыкIоу, егъэлыягъэ хэмылъэу щыт. Шъэумэнхэм алъапсэ тичылэ епхыгъэ шъыпкъ, ялIэкъо тарихъ ар къыкIэуп­чIагъ.
Ацумыжъ Хьасан гуфэбэныгъэ хэ­лъэу иунэ хьакIэр ригъэблэгъагъ, Псыбэ къы­щыдикIухьагъ. Я XVIII—XIX-рэ лIэшIэгъу­хэм щыIэгъэ Кавказ заом ыпэкIэ Шъэ­умэнхэм ялIэкъо къэхалъэ мыщ ­дэтыгъ.
КилометритIукIэ нахь пэмычыжьэу «Шъэумэн тIысыпI» зыфаIорэ чIыпIэр щыI. Ащ фэдэу еджэхэ зыхъугъэр мы чIыпIэм щыпсэухэрэм къашIэжьырэп. Ежь къуаджэу Псыбэ итарихъ 1461-рэ илъэсым къыщежьэ. Псыхъоу Псыбэ инэпкъхэм ижъырэ зэманхэм къащегъэ­жьагъэу цIыфхэр зэращыпсэущтыгъэхэм къыхэкIэу лIэшIэгъу пчъагъэкIэ узэкIэIэбэжьмэ «Шъэумэн тIысыпIэр» зэраусыгъэм урегъэгуцафэ.
Ацумыжъ Хьасан илъэс пчъагъэхэм культурэм и Унэу чылэм дэтым ипэ­щагъ, чылэм итарихъ илъэсипшI пчъагъэхэм ыугъоигъ. Кавказ заом илъэхъан Шъэ­умэнхэм ячылэ, Псыбэ фэдэу, ахъункIэгъагъ, лъэпсэкIодэу агъэстыгъагъ. Псыхъом иджабгъу лъэныкъо ар тетыгъ. Чылэгъо цIыкIур гъэхъунэ дахэм итыгъ, ащ пэмычыжьэу щыт къушъхьэм псынэкIэчъыр къыкIэчъыщтыгъ. Чылэм пэгъунэгъоу Шъэумэнхэм якъэхалъи щытыгъ. ПсынэкIэчъыр къызкIэчъырэ къушъхьэм «Шъэумэн икъутыркIэ» джы нэс еджэх.
Тыркуем зикIыжьыгъэхэм ыуж илъэс пчъагъэ тешIэжьыгъэу 1883-рэ илъэсым унэгъо 17-мэ хэкужъым къагъэзэжьыгъагъ ыкIи Псыбэ чылагъор зэтырагъэ­уцожьыгъ. Шъэумэн лIакъом щыщ унэгъо заулэ Тыркуем имыкIыжьхэу Пшызэ лъэныкъо къэкощыжьыгъагъэх. Непэ, пстэуми зэрашIэрэмкIэ, шапсыгъэмэ янахьыбэр Адыгэ Республикэм и Тэхъу­тэмыкъое район щэпсэух. Псыбэ апэу къэзгъэзэжьыгъагъэхэм къаIотэжьыщтыгъэ Шъэумэнмэ ячылэу щытыгъэм унэ пчъагъэхэм ястафэхэр ыкIи унэлъэгу зэхэкъутагъэхэр, пхъэшъхьэ-мышъхьэ чъыгхатэхэу мы чIыпIэр зэрэцIэрыIощтыгъэхэм ащыщэу къызэтенагъэхэр зэрэщалъэгъугъагъэхэр.
Уахътэ зытешIэм Шъэумэн чылагъом къыщышIыгъэ тхьамыкIагъом ишыхьатхэри чIышъхьашъом хэкIодэжьыгъэх. Чылэдэсхэм къызэраIорэмкIэ, къызэтенагъэхэр чIыпIацIэр, псынэкIэчъыр, агъэлъапIэщтыгъэ чъыгаер, лIэкъо къэхалъэм икъутафэхэр ары.
Псыбэ дэс нахьыжъхэм агу къэ­кIыжьыщтыгъ Шъэумэнхэм ячылэ дэсыгъэ ныом яунэ стафэхэр зэригъэлъэгъу­нэу я ХХ-рэ лIэшIэгъум ипэублэ чылэм къызэрэкIогъагъэр. Ныом къызэриIотагъэмкIэ, Пшызэ кощыжьыгъагъэхэм яунагъо ащыщыгъ. Ащ ыуж Псыбэ дэсхэм къушъхьэм, псынэкIэчъым ыкIи гъэхъунэу апэIулъым теубытагъэу «Шъэумэн хэкужъкIэ» еджэхэ хъугъэ.
— Хэкум ыкIи IэкIыбым, гущыIэм пае, Тыркуем, ялIакъо щыщхэу щыпсэу­хэрэм ятарихъ илъэс пчъагъэ хъугъэу Шъэумэн Хьазрэт еугъои, — хигъэунэфыкIыгъ Ацумыжъ Хьасан. – Хы ШIуцIэ Iушъом илIакъо ылъапсэ къызэрэщежьэрэр Шъэумэн Хьазрэт лъэшэу егъэлъапIэ.
2002-рэ илъэсым, Адыгеим и Президент иIэнатIэ темыхьэзэ, Шъачэ пэмычыжьэу щыт къуаджэу ШэхэкIэй Шъэумэн Хьазрэт щыIагъ. Чылэр зекIохэм зэрашIогъэшIэгъонын ылъэ­кIыщт лъэныкъохэм защигъэгъозагъ, къоджэ­дэс анахьыжъхэм, чIыпIэ Адыгэ Хасэм хэт­хэм заIуигъэкIагъ. Хы ШIуцIэ Iушъом щыпсэурэ шапсыгъэхэм яобщественнэ зэхахьэ, гъэзетэу «Шапсугием» Шъэумэн Хьазрэт IэпыIэгъу афэхъущтыгъ. Тхьагъапшъэ псыр къызыкIаом ащ къыздихьыгъэ гумэкIыгъохэм ядэгъэзыжьын ыкIи чIыпIэ зэфэшъхьафхэм ясоциальнэ псэуалъэхэм язэтегъэуцожьын илъэс зэфэшъхьафхэм меценат цIэрыIом имылъку апэIуигъэхьагъ. Ар цIыфхэм ащыгъупшэрэп.