Тисабыйхэм яныдэлъфыбзэ шIу ягъэлъэгъугъэным дэлажьэу, «Адыгэ Республикэм инароднэ кIэлэегъадж» зыфиIорэ щытхъуцIэр зыхьырэ кIэлэегъаджэу Нэшъулъэщэ Саудэт гущыIэгъу тызыфэхъум, непэ адыгабзэм изэгъэшIэн къиныгъоу къыпыкIырэм ыкIи ащ фэгъэхьыгъэ Iофтхьабзэхэу Хьатыгъужъыкъое гурыт еджапIэм щызэхищэхэрэм тащигъэгъозагъ.

Саудэт 1960-рэ илъэсым къуаджэу Хьатыгъужъыкъуае къыщыхъугъ, щапIугъ, щеджагъ. Гурыт еджапIэр къызеух нэ­ужым, 1977-рэ илъэсым, Адыгэ къэралыгъо кIэлэегъэджэ институтым иадыгэ отделение чIэхьагъ.

— Къыхэсхыщт сэнэхьатым бэрэ сегупшысэгъагъэп. Сезыгъэджэгъэ кIэлэегъаджэхэу Хъурмэ Светэрэ Бибэлэ Дзэ­гуащэрэ убзэ шIу плъэгъуныр, ащ уасэ фэпшIыныр хэтрэ цIыфи зэрипшъэрылъыр шIэныгъэу къысхалъхьагъэмэ ягъусэу къызгурагъэIуагъ. Сянэрэ сятэрэ ныдэлъфыбзэр ыкIи лъэпкъ гъэлъэпIэныр сидунэееплъыкIэу сицIыкIугъом къыщегъэжьагъэу сапIугъ, — еIо Саудэт.

Адыгэ кIэлэегъэджэ институтыр къызеух нэуж, 1982-рэ илъэсым, Хьатыгъужъыкъое гурыт еджапIэм иIофшIэн щиуб­лагъ, илъэс 37-рэ хъугъэу ащ Iоф щешIэ.

— Сэ гурыт еджапIэм Iоф щысшIэнэу зесэгъэжьэ уахътэм адыгабзэм изэгъэшIэнкIэ методическэ IэпыIэгъоу ыкIи тхы­лъэу дгъэфедэщтыгъэхэм япчъагъэ нахьыбагъ. Непэ егъэджэн сыхьат пчъагъэу тиIэри нахь макIэ хъугъэ. Ащ пае къэмынэу тыгу етыгъэу тиIоф тэгъэцакIэ. КIэлэеджакIохэм нахь гурыIогъошIу зэрафэхъущтыр къыдэслъытэзэ урокхэр гъэшIэгъонэу зэхэсщэнхэм сыпылъ. ИкIыгъэ илъэс еджэгъум ябгъонэрэ классыр къэзыухырэ еджакIохэу къэралыгъо ушэтын шъхьаIэр адыгабзэмкIэ зытыхэрэм ар зэрэбгъэцэкIэщтым фэгъэхьыгъэ IофыгъохэмкIи IэпыIэгъу сафэ­хъугъ. Тирайон щыщхэу, адыгэ литературэм лъэбэкъушIу щызыдзыгъэхэу Хъурмэ Хъусен, Хьагъундэкъо Айщэт, Дзыбэ Саныет зыхэлэжьэгъэхэ зэIукIэ­хэр зэхэсщагъэ. ТитхакIохэм къыдагъэкIырэ тхылъыкIэхэм нэIуасэ афэсэшIых. Лъэпкъ шъуашэм, быракъым ямэфэкIмэ афэгъэхьыгъэ Iофтхьабзэхэр зэхэсэщэх. Научнэ конференциеу адыгабзэм фэгъэхьыгъэ- хэм сахэлажьэ,— къеIуатэ Саудэт.

Адыгэбзэ урокхэм ямыза­къоу, внекласснэ егъэджэным, адыгабзэм фэгъэхьыгъэ къэгъэ­лъэгъонхэм, пчыхьэзэхахьэхэр, зэнэкъокъу гъэшIэгъонхэр зэхэщэгъэнхэм Саудэт ишъыпкъэу апылъ, ахэм мэхьанэшхо ареты.

Ау кIэлэеджакIохэр яныдэлъфыбзэ фэщагъэхэу зэрагъэшIэныр кIэлэегъаджэм изакъоу фызэшIокIынэу щытэп. ХэткIи шъэфэп тиунагъохэм адыгабзэр нахь макIэу ащыIу зэрэхъугъэр. Гукъау нахь мышIэми, зырыз иныдэлъфыбзэ зэзыгъашIэу, уасэ фэзышIэу кIэлэеджакIохэм непэ къахэкIырэр. КъыткIэхъу­хьэхэрэм алъапсэ ашIэзэ къэтэджынхэ фае. Узэрэадыгэр къэзыушыхьатырэ пстэуми ап­шъэр уиныдэлъфыбз ары. Тиныдэлъфыбзэ инеущырэ мафэ тэры зыIэ илъыр. Сыд фэдэрэ шэн-хабзи къызщежьэрэр унагъор ары. Арышъ, ащ бзэр имылъмэ, кIэлэегъаджэм сыд ышIагъэми, амал иIэп шIэныгъэ куухэр кIэлэеджакIом ритынхэу. Ащ дакIоу, непэ сабыим еджапIэм щигъакIорэ уахътэм фэдиз унагъоми щегъакIошъ, адыгабзэр ащ щишIэн ыкIи адыгэ хабзэхэр щызэрихьанхэ фае.

Арэу щымытэу тыбзи, тихабзи, тикультури тфэухъумэнхэ тлъэкIыщтэп. Унагъохэми, кIэлэегъаджэхэми тиадыгэ лъэпкъ икъызэтегъэнэн зэдытиIофын фае. Лъэпкъыр лъэпкъэу къэзыгъэнэжьырэр ныдэлъфыбзэр ары.

Непэ адыгабзэмкIэ езыгъэ­джэхэрэ кIэлэегъаджэхэм агъэ­цэкIэрэ Iофыр къинми, ащ агу етыгъэу дэлажьэх. Нэшъулъэщэ Саудэт фэдэ кIэлэегъаджэхэу тирайон щыпсэухэрэм шъхьащэ афэтшIынэу атефэ. Илъэпкъ шIу ылъэгъоу, ыбзэ ыгъэлъапIэу, ихабзэ дахэу зэрихьэу ныбжьыкIэхэр апIунхэм пылъхэшъ, ащкIэ тафэраз, «тхьашъуе­гъэпсэу» ятэIо.

ХЪУАЖЪ Мариет.
Сурэтыр Аулъэ Зураб тырихыгъ.