Ныдэлъфыбзэм икъэухъумэн ыкIи изегъэушъомбгъун Iофыгъо шъхьаIэхэм ащыщ. Бзэ пчъагъэхэм кIодыжьыным ищынагъо ашъхьащыт хъугъэ, адыгабзэри ахэм ахалъытэ.

Мы гумэкIыгъом идэгъэзыжьын, адыгабзэм икъызэтегъэнэн, изегъэушъомбгъун яшъыпкъэу дэлажьэх бзэшIэныгъэлэжьхэр. Ахэм ащыщ гуманитар ушэтынхэмкIэ Адыгэ республикэ институтым бзэшIэныгъэмкIэ иотдел иIофышIэ шъхьаIэу, филологие шIэныгъэхэмкIэ кандидатэу Атэжьэхьэ Сайхьат. Мы мафэхэм ащ къызыхъугъэ мафэр хи­гъэ­унэ­фыкIыгъ
Атэжьэхьэ (Талъэкъо) Сайхьат Тыркубый ыпхъур тыгъэгъазэм и 5-м 1970-рэ илъэсым къуаджэу Щынджые къыщыхъугъ. Къызэрыхъухьагъэр лэжьэкIо унэгъо Iужъу. Янэу Асияти, ятэу Тыркубыйи лэжьэным дэмышъхьаххэу, ясабыйхэм шIэныгъэ зэрарагъэгъотыщтым, гъогу тэрэз зэрэтырагъэуцощтхэм лъэкIэу яIэр рахьылIагъ. Джащ фэдэ зэгурыIоныгъэ, гуфэбэныгъэ зэрылъ унагъу ар зыщапIугъэр. Зэш-зэшып­хъуибл хъухэрэм Сайхьат яхэнэрагъ. Нахьыжъхэм ахэлъ Iэдэбныгъэр, лъытэныгъэр, шъхьэкIэфэныгъэ хабзэхэр лъым щыщ хъугъэх.
1977 — 1988-рэ илъэсхэм Щынджые гурыт еджапIэм щеджэ. УблэпIэ классхэм къащегъэжьагъэу Сайхьат ныдэлъфыбзэр дэгъоу IэкIэлъэу IупкIэу, псынкIэу, дэгъу дэдэу къеджэщтыгъ. Ятэ ымакъэ Iоу гъэзетэу «Социалистическэ Адыгеим» къэбарыкIэу итхэм къаригъаджэщтыгъ.
Сайхьат Iэдэб хэлъэу, еджэныр лъэшэу икIасэу егугъущтыгъ. 1990-рэ илъэ­сым Мыекъуапэ дэт Адыгэ къэралыгъо кIэлэегъэджэ институтым илъэпкъ факультет чIахьэ. Ятфэнэрэ курсым щеджэзэ Адыгэ Республикэм Лъэпкъ культурэмрэ искусствэмрэкIэ ягупчэ щызэхащэгъэгъэ мэзищ хъурэ курсхэу «IэшIагъэмрэ шIэныгъэмрэ зэкъошых» зыфиIорэми иIэпэIэсэныгъэ щыхегъахъо ыкIи дышъэидэным фигъэсэнхэмкIэ фитыныгъэ къезытырэ тхылъ къыратыжьы.
ШIэныгъэлэжьэу Тхьаркъохъо Юныс бзэмкIэ шIэныгъэ къежьэпIэ дэгъухэр зыIэкIэлъ пшъэшъэ ныбжьыкIэм гу лъетэ ыкIи иеджэн аспирантурэм щылъигъэ­кIуатэмэ игъоу къыфелъэгъу. Юныс ежь зыщылэжьэрэ гуманитар ушэтынхэмкIэ Адыгэ республикэ институтым бзэшIэныгъэлэжь ныбжьыкIэхэр ищыкIэгъагъэх ыкIи аспирантурэм яеджэн щылъагъэ­кIотэнэу Iизын къязытырэ тхылъ аритыщтыгъ. Ащ фэдэ зиIэр стипендие ратызэ еджэщтыгъ ыкIи къызиухыкIэ, институтым Iоф щишIэнэу аштэжьы­щтыгъ.
Сайхьат апшъэрэ еджапIэм ыгу етыгъэу зэрещэджагъэм ишыхьат диплом плъыжьыр ыIыгъэу 1995-рэ илъэсым къызэрэчIэкIыгъэр. А илъэс дэдэм Адыгэ къэралыгъо университетым иаспирантурэ чIэхьажьы ыкIи Iоф ышIэнэу кIэлэцIыкIу IыгъыпIэу N 28-м Iохьэ. Мэзибгъурэ Iоф ышIагъэу АР-м Лъэпкъ культурэмрэ искусствэмрэкIэ и Гупчэ ипащэ игуадзэу Шъхьэлэхъо Светэ дышъэидэнымкIэ методистэу Iоф ышIэнэу Сайхьат регъэблагъэ. Сабыйхэм ахэтыныр шIу дэдэ ылъэгъущтыгъэми, Сайхьат ежь фэдэ ныбжьыкIэхэм ижъырэ адыгэ IэшIагъэхэр алъигъэIэсыныр къыхехы ыкIи илъэситфым ехъурэ ащ Iоф щешIэ.
1998-рэ илъэсым аспирантурэр къеухы ыкIи гуманитар ушэтынхэмкIэ Адыгэ республикэ институтым бзэшIэныгъэмкIэ иотдел инаучнэ IофышIэу аштэ. Филологие шIэныгъэхэмкIэ докторэу, профессорэу Тхьаркъохъо Юныс иIэпыIэгъоу Атэжьэхьэ Сайхьат кандидат диссертациер 2002-рэ илъэсым къыгъэшъып­къэжьыгъ. 2006-рэ илъэсым монографиеу «Словообразование адыгейского языка и его стилистические ресурсы» къыдегъэкIыжьы. 2005 — 2010-рэ илъэс­хэм Мыекъопэ къэралыгъо технологическэ университетым иапэрэ-ятIонэрэ курсхэм арыс студентхэм адыгабзэр арегъэхьы. БзэмкIэ методикэ зэфэ­шъхьафэу щыIэхэр къызIэкIигъахьэхэзэ тимылъэпкъэгъу студент ныбжьыкIэхэр адыгабзэм идэхагъэ, ибаиныгъэ, шэн-хэбзэ зэхэтыкIэу хэлъхэм нэIуасэ афишIыщтыгъэх.
Сайхьат чанэу научнэ сессиехэм, Iэнэ хъураехэм, конференциехэм ахэлажьэ. Итхыгъэхэр къэралыгъо зэфэ­шъхьафхэм къащыдэкIых.
ШIэныгъэлэжьэу Атэжьэхьэ Сайхьат адыгабзэм изэгъэшIэн фэгъэхьыгъэ тхылъ ыкIи научнэ IофшIэгъэ 80-м ехъу икъэлэмыпэ къычIэкIыгъ. Лъэпкъыбзэм изэгъэшIэн фэIорышIэх Сайхьат гъусэхэр иIэхэу (Хьаудэкъо С., Чэсэбый М.) кIэ­лэцIыкIу IыгъыпIэхэм апае къыдигъэкIыгъэ тхылъ IэпыIэгъоу «Щыгъыжъый», ны-тыхэр яIэпыIэгъухэу сабыеу адыгабзэр зэзыгъашIэ зышIоигъохэм апае тхылъэу «Сыбзэ — сидунай» (игъусэхэр Анцокъо С., Биданэкъо М., Ситымэ С., Тыгъужъ Г.) зыфиIохэрэр. Мы аужырэ илъэсым кинокомпаниеу «Аэропланым» серие 52-рэ хъурэ имультсериалэу «Фиксики» («Фиксжъыехэр») Анцокъо С., ЖакIэмыкъо З., Ситымэ С., Ты­- гъужъ Г. зэгъусэхэу зэрадзэкIыгъ ыкIи тхылъэу «Методическое руководство по использованию мультипликационных фильмов российского анимационного мультсериала «Фиксики» студии «Аэроплан» в адыгейской среде» зыфиIорэм икъыдэгъэкIын Сайхьат чанэу хэлэ­жьагъ. Джынэс тимыIагъэу «Адыгэ-урыс-инджылызыбзэ тематическэ гущыIалъ» зыфиIорэр Ситымэ Сарэ игъусэу аугъо­игъ ыкIи къыдагъэкIыгъ. ГущыIалъэр темэ зэфэшъхьафхэм яхьылIагъэу Iахь-Iахьэу зэтеутыгъ. Ахэм къащытыгъэх гущыIэхэу жабзэм нахьыбэрэ щагъэфедэхэрэр.
Тхьаркъохъо Юныс зэхигъэуцогъэ «Урыс-адыгэ гущыIалъэм» ия II-рэ том иредактор, сборникхэу «Проблемы изучения глагола в адыгских языках», «Язык, письменность и алфавит: актуальные проблемы их взаимодействия», «Сохранение и развитие национального языка в условиях глобализации: современные методы и технологии» язэхэгъэуцуакIу ыкIи яредактор. Бзэм иотдел иIофшIэгъэ анахь инхэм ащыщ томищ хъурэ «Адыгабзэм изэхэф гущыIалъэ» ия II-рэ ыкIи ия III-рэ томхэм ярецензент. ЗекIогъу Уцужьыкъо ыгъэ­хьазырыгъэгъэ IофшIэгъэшхоу «Адыгабзэм иорфографическэ гущыIалъ» зыфиIорэм дэлэжьэжьхи, филологие шIэныгъэхэмкIэ докторхэу Анцокъо Сурэтрэ Бырсыр Батырбыйрэ зэгъусэхэу къыдагъэкIыгъэм, Цуекъо Алыйрэ Ситымэ Сарэрэ зэхагъэуцогъэ тхылъэу «ШIэныгъэм екIурэ кIуачI», КIыкI Розэ зэхигъэ­уцогъэ апшъэрэ еджапIэм фытегъэ­псыхьэгъэ тхылъ IэпыIэгъоу «Адыгабзэ» зыфиIохэрэм ярецензент.
Атэжьэхьэ Сайхьат мы аужырэ илъэс­хэм адыгабзэм фэлэжьэщт ушэтын Iоф­шIэгъэ дэгъухэр къыIэкIэкIыгъэх. ГущыIэм пае, мы мафэхэм тиIэнашъхьэ­хэм къатехьагъ монографиеу «Проблемы строения предложения и словосочетания типологически разноструктурных языков (на материале адыгейского и русского языков)» зыфиIорэр. Ар зыфэгъэхьыгъэр адыгабзэмрэ урысыбзэмрэ язэгъэпшэн, гущыIэухыгъэмрэ гущыIэзэгъусэмрэ гъэпсыгъэ зэрэхъухэрэм, язэхэтыкI, гущыIэу ахэтхэр зэрэзэгъэ­кIугъэхэ шIыкIэхэм язэхэфын ыкIи якъэтхыхьан.
2022 — 2023-рэ илъэсхэм джыри адыгабзэм изэхэфынкIэ мэхьанэ зиIэ IофшIэгъитIу Атэжьэхьэ Сайхьат икъэлэмыпэ къычIэкIыгъ. Ахэр: «Повтор как языковое явление адыгейского языка», «Адыгабзэм хэт къыкIэIотыкIыжь гущыIэхэм ягущыIалъ». Джырэ адыгэ литературабзэм къыкIэIотыкIыжьхэр зэрэщыбгъэфедэщтхэм, къызэрэпIощтхэм, зэрэптхыщтхэм яшапхъэхэр къэгъэ­лъэгъогъэнхэр ары пшъэрылъ шъхьаIэу ушэтакIом зыфигъэуцужьыгъэр.
Илъэс пчъагъэ хъугъэу Атэжьэхьэ Сайхьат Адыгэ Республикэм гъэсэныгъэмрэ шIэныгъэмрэкIэ и Министерствэ зэхищэрэ зэнэкъокъухэм яуплъэкIокIо куп зэфэшъхьафхэм ахэт.
Адыгэ лъэпкъ гъэсэныгъэм зэпымыоу зэрэдэлажьэрэм пае Адыгеим и Къэралыгъо Совет — Хасэмрэ АР-м гъэсэныгъэмрэ шIэныгъэмрэкIэ и Министерствэрэ ящытхъу тхылъхэр мызэу, мытIоу къыфагъэшъошагъэх.
Атэжьэхьэ Сайхьатрэ ишъхьэгъусэрэ унэгъо дахэ зэдашIагъ, пшъэшъитIу зэдапIу. Нахьыжъэу Саидэ Ростов-на-Дону апшъэрэ гъэсэныгъэ щызэригъэгъотыгъ. Зыфеджэгъэ сэнэхьатым епхыгъэ шIэныгъэ нахь куоу къызIэкIигъахьэмэ шIоигъоу Бытырбыф дэт ИТМО-м имаги­стратурэ щеджагъ ыкIи ащ къыдэнагъэу исэнэхьат рэлажьэ. Пшъэшъэ нахьыкIэу Миланэ я 11-рэ классым ис, дэгъу дэдэу еджэ. Джырэ уахътэм зыкI къэралыгъо ушэтынхэм ишъыпкъэу зафегъэхьазыры.
Атэжьэхьэ (Талъэкъо) Сайхьат къызыхъугъэ мафэмкIэ тыфэгушIо, псауныгъэ пытэ иIэу, иунагъо нэхъоирэ бэрэчэтрэ илъэу, иIофшIагъэхэм осэшIу афашIэу, бзэм икъэухъумэнрэ илъыгъэ­кIотэнрэ гухахъо хигъуатэу лэжьэнэу тыфэлъаIо.
Гуманитар ушэтынхэмкIэ
Адыгэ республикэ институтым
иIофышIэхэр.