Апэрэ музыкальнэ-этнографическэ экспедициер Адыгеим зыщызэхащагъэр илъэси 100 зэрэхъурэм фэгъэхьыгъэ Iофтхьабзэ тыгъэгъазэм и 3-м гуманитар ушэтынхэмкIэ Адыгэ республикэ институтым щыIагъ. Ащ икIэщэкIуагъ институтым славян-адыгэ культурнэ зэпхыныгъэхэмкIэ иотдел.

Iэнэ хъураем хэлэжьагъэх АР-м культурэмкIэ и Министерствэ, Лъэпкъ тхылъеджапIэм, Лъэпкъ музеим ыкIи Адыгэ къэралыгъо университетым, искусствэ­хэмкIэ республикэ кIэлэцIыкIу еджапIэм къарыкIыгъэхэр.
Iофтхьабзэр къызэIуихыгъ институтым ипащэу, философие шIэныгъэхэмкIэ докторэу, профессорэу ЛIыIужъу Адам. Хъугъэ-шIэгъэ дахэу, мэхьанэшхо зиIэу ылъытагъ Адыгеим апэрэ музыкальнэ-этнографическэ экспедициер зыщызэхащагъэр илъэси 100 зэрэхъурэм епхыгъэ зэхахьэр. Адыгэхэм яфольклор куу гъэшIэгъон изы Iахьэу лъэпкъ музыкэр щыIэ зэрэхъугъэм, ащ зышъхьамысыжьэу дэлэжьагъэхэм Iофышхо зэралэжьыгъэр ыкIи лъэпкъ музыкэр щыIэ зэрэхъу­гъэр, ащ ежь игъогу лъагъо зэрэкIищырэр Iофтхьабзэм къызэрэщаIотэщтыр, шIэны­гъэ лъапсэр кIагъэтхъызэ, джырэ мафэ­хэм лъэпкъ музыкэмкIэ гъэзагъэу шIэгъэн фаехэм анаIэ зэрэтетыщтыр къы­Iуагъ.
Апэрэ псалъэу «Музыкальнэ-этнографическэ экспедициехэу Адыгеим щыкIуагъэхэм ятарихъ» зыфиIорэр къы­шIыгъ гуманитар ушэтынхэмкIэ Адыгэ респуб­ликэ институтым славян-адыгэ культурнэ зэпхыныгъэхэмкIэ иотдел ипащэу Г. Б. Луганскаям. Ащ къыхигъэщыгъ адыгэхэм ямузыкальнэ культурэ зэгъэшIэгъэн-зэхэфыгъэнымкIэ тимылъэп­къэгъу композиторхэу, музыкантхэу В. Ф. Мессман, М. Концевич, Гнесиным, Гребневым ыкIи адыгэ лъэпкъым къы­хэкIыгъэ гъэсагъэхэу Цэй Ибрахьимэ, КIубэ Щэбан, Хьаткъо Ахьмэд Iофы­шхо зэралэжьыгъэр. Егъэжьэгъур мыпсынкIагъэми, ямурад ехьыжьагъэ дэгъоу зэрэзэшIуахыгъэр, адыгэ орэдыжъхэм, лъэпкъ музыкэм псэ къызэрэпагъэ­кIэ­жьыгъэр кIигъэтхъыгъ.
Мыщ фэдэ лъэпкъ Iофыгъо иныр зэшIохыгъэн амалыр къэзытыгъэр 1922-рэ илъэсым адыгэхэм автоном хэку яIэ зэрэхъугъэр ары.
Гупшысэ гъэшIэгъонхэр къыриIотыкIыгъ тарихъ шIэныгъэхэмкIэ кандидатэу, этнографэу, АР-м культурэмкIэ и Министерствэ испециалист-эксперт шъхьаIэу Теуцожь Нуриет.
Iэнэ хъураем къыщыгущыIагъэх гуманитар ушэтынхэмкIэ институтым иотдел ишIэныгъэлэжь IофышIэу ЕмыкI Нурджан, филологие шIэныгъэхэмкIэ докторэу, фольклорымкIэ отделым ипащэу Цуекъо Нэфсэт, филологие шIэныгъэхэмкIэ докторэу, АКъУ-м ипрофессорэу Унэрэкъо Рае, искусствэхэмкIэ Адыгэ республикэ колледжэу У. Тхьабысымым ыцIэ зыхьырэм дунэе театрэм итарихъкIэ икIэлэегъаджэу Шъхьэлэхъо Светланэ, нэмыкIхэри.
КъэгущыIагъэ пэпчъ темэ шъхьаIэм епхыгъэ лъэныкъо гъэнэфагъэр къызэхифыгъ:
— музыкальнэ-этнографическэ экспедициехэм адыгэхэм ялъэпкъ творчествэ изэгъэшIэнкIэ ыкIи иухъумэнкIэ яшIуагъэу къэкIуагъэр;
— урыс композиторхэм адыгэ музыкальнэ фольклорыр зэхэфыгъэнымкIэ ыкIи къызэтегъэнэ­гъэнымкIэ Iофышхоу алэжьы­гъэр;
— научнэ-ушэтын ыкIи зэхэфын лъэныкъохэр музыкальнэ-этнографическэ экспедициехэм яIоф­шIэн къызэрэхэщыхэрэр;
— ижъырэ фольклорыр къызэтенэнымкIэ угъоен шIыкIэхэу, зэхэфынхэу щыIэхэр;
— музыкальнэ-этнографическэ экспедициехэр ыкIи хэгъэгу музыкальнэ культурэм ихэхъоныгъэ гъогухэр;
— джырэ уахътэм Адыгеим экспедицие IофшIэныр зэрэщыкIэкIырэр.
Iэнэ хъураем хэлэжьагъэхэм ядокладхэр, научнэ тхыгъэхэр институтым ижурналэу «Гъуазэм» («Вестник») къыщыхаутынхэ амал яI.
Адыгэхэм яблэкIыгъэ тарихъ пшIэнымкIэ лъэпкъ творчествэм, адыгэ орэ­дыжъхэм, къэшъо ыкIи нэмыкI мэкъамэ­хэм мэхьанэшхо яI, джары ахэр куоу зэгъэшIэгъэнхэ зыкIыфаер. Орэдхэр зие лъэпкъым ыгу, ышъо тешIыкIыгъэх.
Мамырыкъо
Нуриет.