Иныдэлъфыбзэ куоу ышIэу, зикIасэу, шIоигъор зэкIэ ыбзэкIэ тхыпхъэ гъэчъыгъэу къэзыIон зылъэкIырэр насыпышIу.

Ахэм афэдэ зырызхэр ары лъэпкъым ыбзи, ихабзи, икультурэ гъэшIэгъони, ынэпэ гъэнэфагъи озыгъашIэу къизыIотыкIын зылъэкIыхэрэр. Уяхъуапсэу, гупшысэн ыкIи усэн-тхэн IэпэIэсэныгъэр къадэхъугъэм фэдэу, ащ фэшъыпкъэу щыIэнхэр Тхьэм анэтIэгу къыритхагъэу зэрэщытыр пшIошъ мэхъу.
ГъукIэлI Нурбый Махьмудэ ыкъом ныбжь дахэ иI. Ащ сыдигъуи зыфэсакъы­жьэу, егугъоу, «Iофы» зыцIэр «къыгъэгущыIэныр», шэнышIу фэхъугъ. ИгъашIэ нахьыбэр шIэныгъэ зэгъэгъотыным, псэолъэшI сэнэхьатэу иIэ хъугъэм, ащ уасэу фишIырэр къэгъэшъыпкъэжьыгъэ­ным афигъэлэжьагъ. Ныбжьым елъытыгъэу зыгъэпсэфыгъом нэсыгъ; джащыгъум, зынахь лъапIэ щымыIэ шъхьэкуцI тхэнымкIэ ГъукIэлIым зигъэзагъ.
Тхьэм къыхилъхьагъэр къыхэкIыжьын фаети, зигъэхьаулыягъэп: игупшысэ лъыкIуагъ, кIэхьагъ, къыдэхъугъ. ЛIы Iушыр бгъэшIагъоу гъэплIагъэ, зыфырикъужьырэ цIыф гъэшIэгъон, зыми хэмыкIокIэрэ шIыкIэ-гъэпсыкIэ — Iэдэб дахэ хэлъ, итхакIи джащ фэд, утхын­дзыгъэ. Нурбый зэрэцIыф лъэшым, гукIочIэ ин зэриIэм ишыхьатых исэнэхьаткIэ IофшIэгъэшхоу иIэр, творчествэмкIэ зыфэмыгъэгъужьын шэн пытэу хэлъыр.
Непэ сэ анахь зигугъу къэсшIыщтыр Н. ГъукIэлIым итворческэ жьыкъэщэ гъэшIэгъон-гупсэф ары.
ГъукIэлI Нурбый — прозаик, усакIо ыкIи зэдзэкIакIу. ЫгукIэ кIэхъопсэу илъэсыбэм къыздырихьакIыгъэ гуп­шысэн-тхэным лъыкIэхьагъ; зэпыуи зэпычи имыIэу матхэ. Охътэ кIэкIым къыкIоцI ащ гупшысэ лъэгъо зэныбжь дахэ ыгъо­тыгъ. Апэдэдэ тхылъеджэхэм зэрэзэлъа­шIагъэр ирассказ зэкIэлъыкIохэу лъэпкъ гъэзетэу «Адыгэ макъэм» къыщыхиутыгъэхэр ары. «Сянэ икъумбыл чъыг», «Сэтэнае икъэгъагъ», «КIэлэегъадж», нэмыкIхэри. Ахэм усэхэр, поэмэхэр, сонетхэр, пьесэхэр, повестьхэр ыкIи романхэр зыдэт тхылъхэр къакIэлъыкIуа­гъэх. Литературнэ жанрэ пстэури зэфэ­дэу ГъукIэлIым егъэIорышIэ ыкIи къыдэхъу. Сыдигъуи къыIомэ шIоигъор IупкIэу къытлъегъэIэсы. Иапэрэ тхылъэу «ГъашIэм игумэкIхэр» 2004-м къыдэ­кIыгъ. Ащ къыкIэлъыкIуагъэх ипроизведениехэр зыдэтхэу «Жъогъо шIуцIэхэр», «Жьыбгъэм ыхьырэ тхьапэхэр», «Джэ­нэт лъэгум икIэй», «Аужырэ оркъ», «Гугъэм исэхъ» ыкIи бэмышIэу къыдэкIыгъэ «Егъэсэих уахътэм тилъэуж­хэр» зыфиIорэр.
ГъукIэлIым сыд ытхыгъэми, ыгуи ыпси хелъхьэ, джары ахэр хэти зылъащэу гъэшIэгъон къэзышIыхэрэр. Ащыхъуау гупшысэр, ащышъуашIу адыгабзэр.
Анахьэу къыхэзгъэщымэ сшIоигъор ипоэзий ары: шъоф хъоо-пщау шхъон­тIэбзэ кIэракIэу, жьыкъабзэр хъуаоу зыщызэкIэпщырэм ар фэд. Исатыр пэпчъ ыгу, ыпсэ атешIыкIыгъ: укъегъэущы, узэрещалIэ, уегъэгупшысэ, узэрегъэплъы­жьы. Арыба усэкIо шъыпкъэм ишъуашэр! Н. ГъукIэлIым зэкIэ иилъэсхэм ащызэхишIэгъэ пстэур «шъхьац блэгъэ» кIыхьэ дахэу ащызэфихьысыжьыгъ.
«Сятэ иун» зыфиIорэ усэ закъор пштэми, ГъукIэлIым дунэелъэгъукIэ гъэ­шIэгъонэу IэкIэлъыр, нитIум алъэгъурэм нэмыкIэу, псэкIэ зэхишIэрэр зэрэбэр, нэфэгъэ-шъыпкъагъэ хэлъэу щыIэныгъэр нэм къыкIигъэуцоу зэрэусэрэр, игупшысэ зэрэхъоо-пщаур нафэ къыпфэхъу.
«Сыдэу, унэжъыр, унэгу мэзаха,
СыкъэмышIэжьэу непэ къысщэхъу.
Сятэ иун мыр, къызэхэоха,
Псынэу дэтыгъэм сэри сылъэхъу»
Ары. Уегупшысэмэ, адыгэр адыгэу дунаим зытетым къыщегъэжьагъэу щыIакIэм бэ хэхъухьагъэр: лъэпкъым илэгъу анахь шэн-хэбзэшIухэр улъыи­гъэх; къуабэ зиIэ тым, ылъапсэ зэрэкIотэщтыр, зэрэпытэщтыр зыдишIэжьэу щытыгъ, ау уахътэ тешIи, ны-тыхэм ягугъэ плъапIэу щытыгъэ акъохэми, апхъухэми, лIэкъо лъапсэр лъыгъэкIотэгъэныр Iэпэдэлэл ашIыгъ, афэухъума­гъэп. Непэ, гухэкIми, зэу е тIоу щымы­тэу, тикъуаджэхэм адэт унабэр нэкIэу зэтегъэпытыхьагъ. Къохэр яIагъэхэми, ны-тыхэми ящагу, къызэрыхъухьэгъэхэ унэжъэу тым ихапIэ щыпсэунхэм нахьэу, тыдэми, зы къуапэ горэм щыIэнхэр зэрапэсэжьы ыкIи ащ егъэразэх. Джары тикъуаджэхэм (гур агъэузэу), унэ нэкIыбэ IункIыбзэ къэбэу адэт зыкIэхъугъэр. Аузэ, усакIоу ГъукIэлIым зэриIоу «Ти­къоджэ унэхэр нэкIы мэхъужьых»,
…ГъашIэр гъэпцIалъэ, ори ар ошIэ,
Джау зэрэщытзэ, ащ зыдэошIы.
Уахътэу блэкIыгъэр гугъу мэ­хъу­жьы,
Къыбдэмыхъугъэр гугъэу къэнэжьы.
НэкIы тикъуаджэ, зи къыдэнагъэп,
Сэри игъуаджэу ащ згъэзэжьыгъэп.
«НэкIы тикъуаджэ»
ГъукIэлI Нурбый итхылъыкIэу «Егъэсэих уахътэм тилъэужхэр» зыфиIорэм усэхэм чIыпIэшхо щаубытыгъ: тхылъым ызыныкъо, нэкIубгъо 200 фэдизыр. Ахэр зэкIэ гъашIэ зыгъэшIэгъэ цIыф Iушым ыбгъэгу къикIырэ зэхэшIэ блэр гъэшIэгъонхэмкIэ хъытагъэх. ТхакIом ипоэмэхэри – «Шъэумэн Хьазрэт», «ЦIыфым пэпщIынэу о мылъку щыIагъэп», «Тыди зэфэдэ», «Мылъкур осэпсэу къэкIошъ, мэкIожьы», «Гум зегъэпсэфы усэлъэгъу­фэ» ыкIи «Усэм ылъапсэ чыжьэу къыщежьэ» зыфиIохэрэри, уилъэпкъ уилъа­пIэмэ, убзэ уикIасэмэ, уагъэгушIоу акъыл-Iушыгъэ иныр зыхэлъых, ушъый- гъэсапэр къызхэкIутырэх.
УсакIор зышъхьамысыжьырэ Iоф­шIэкIошху, емызэщыжьырэ гупшысакIоу, иадыгабзэ, илъэпкъ шэн-хабзэ, инэхъой ин кIиугъуаеу матхэ ыкIи къыдэхъу. Иусэ сатырэ бзэрабзэхэм уяджэ зыхъукIэ, къыпфэмыIошъоу о пчыишъхьэ ыкъузэу телъыгъэр къызэриIуагъэм зеоубытылIэ. Н. ГъукIэлIым ипроизведениехэм зэ­фэдэу акъыл иныр, зэгъэзэфэгъагъэр къахэщы, зышъхьамысыжьэу тхакIом Iоф зэришIэрэр зэхэошIэ, гущыIэнчъэу «тхьауегъэпсэу» пIозэ, шъхьащэ фэошIы. ЗышIозыгъэIофэу ахэм яджэщтхэми ахэр гушъхьэгъомылэ ин афэхъущтых.
Адыгэ лъэпкъым къыхэкIыгъэ цIыфышхоу, цIыфышIоу, IофшIэкIошхоу, гъэсагъэу, губзыгъэу, хьатырышIэу, иадыгэ лъэпкъ паемэ, зэмыблэжьырэ лIэу Шъэумэн Хьазрэт фэгъэхьыгъ поэмэу «ЦIыфым пэпшIынэу о мылъку щыIагъэп» зыфиIорэр.
ЛIакъори, лъэпкъыри
ЗыдэбгъэлъапIэу,
Зэрэдунаеу
ЗэлъябгъэшIагъ.
Уятэ фыгуцэу
ЧIыгум хилъхьагъи,
Уянэ гукIэгъоу
О къыпхилъхьагъи,
ЗэрэпфэлъэкIэу
О бгъэлъэпIагъэ.
Тыди плъэ пытэу
УщызекIуагъ.
Ахэм афэдэу,
ШIур уилэжьыгъэу,
УигъэшIэ гъогуи
УкъырыкIуагъ.
ГъукIэлI Нурбый тхэкIо е усэкIо къо­дыеп, гъашIэм цыхьэ ин фэзышIырэ гупшысэкIошху: зафэ, шъыпкъаIо, щыIэныгъэр гъунэнчъэу зилъапI. Уехъопсэнэу ыкIи укIырыплъынэу иадыгабзэ егъэбзэрабзэ, иакъыл ыкIи игулъытэ зынэсырэр бэдэд, джарэу шIу елъэгъу гъа­шIэр, цIыфхэр, иадыгэ лъэпкъ, ЧIыгур ыкIи Хэгъэгушхор. Ежь усакIом зэриIуа­гъэу, «УсэкIо шъыпкъэр Гум ычIэ нэсы».
Усэ сатырэ закъоу «Гум зегъэпсэфы усэлъэгъуфэ» зыфиIорэм гукIэгъу-IэшIу фэбагъэу хэлъыр огъэшIагъо, гуапэ пщыхъоу къыкIэоIотыкIыжьы. Ары, поэзие лъэшыр, дэгъур жьы къэбзэ IэшIум фэд, тыгъэбзый фабэу къыопкIылIэ —псэм, гум гуапэ афэхъу. УсакIоу Гъу­кIэлI Нурбый кIуачIэу творчествэм хилъхьэрэм псауныгъэ пытэкIэ, мамырныгъэкIэ къы­фигъэзэжьынэу фэтэIо.

Мамырыкъо
Нуриет.