Непэ сыкъызтегущыIэмэ сшIоигъор сшыпхъоу ЩэшIэ Саниет. Мэкъуогъум и 22-м 1945-рэ илъэсым къуаджэу Нэшъукъуае ар къыщыхъугъ, къоджэ еджэпIэ ужым, 1962-рэ илъэсым, Мыекъуапэ дэт кIэлэегъэджэ училищэу Андырхъое Хъусен ыцIэ зыхьырэм чIэхьагъ.

— КIэлэегъэджэ дэгъухэр сапэ къифагъэх. А 1 — 3-рэ классхэм сыригъэ­джагъ УдыкIэко Рэмэзан ХьапIытI ыкъом. КIэлэегъэджэ училищым сычIэсэу усэ ащ фызэхэслъхьэгъагъ, — еIо Саниет ыкIи усэми къеджэ:
ЕджэкIэ-тхакIэр сэбгъэшIагъ,
Гъогу занкIэм сытепщагъ,
ЩыIэкIэшIум сыфэпщагъ,
ГъашIэу сиIэм сыгу уилъын,
Сиапэрэ кIэлэегъадж.
Ащи изакъоп. ЕджапIэм чIэсыфэ Саниет кIэлэегъэджэ дэгъубэмэ урысыбзэм фырагъэджэнэу хъугъагъэ: Наталья Филипповнар, Алла Ивановнар, Гощнагъу Нахъо ыпхъур, Гощмаф Исмахьилэ ып­хъур. КIэлэегъэджэ училищым — Хъу­тIыжъ Розэ, институтымкIэ — Блэгъожъ Зулкъаринэ. Ащ фэдэ кIэлэегъэджэ дэгъубэмэ урагъэджагъэу урысыбзэр шIу умылъэгъу хъуна?! ЗыцIэ къесIуагъэмэ дунаир ахъожьыгъ. Тхьэм джэнэт къарет.
Саниет 1966-рэ илъэсым Iоф ышIэнэу ригъэжьагъ. Кощхьэблэ районым ит къуа­джэу Еджэркъуае игурыт еджапIэ зы илъэсрэ щылэжьагъ. Джы къызнэсыгъэм Еджэркъуае, чылэм идэгъугъэ, цIыфэу щыпсэухэрэм ядэхагъэ Саниет щыгъуп­шэрэп. ЕджапIэм пащэу иIагъэр Запсэкъо Ким. Дунаим ехыжьыгъ, Тхьэм джэнэт къырет. Кимэ лIы Iушэу, адыгэгъэшхо хэлъэу щытыгъ.
— Запсэкъо Кимэ фэдэр еджапIэм ипащэу уиIэщтмэ, ащ ижьау учIэтыщтмэ, Iоф пшIэнба! — еIо Саниет.
1967-рэ илъэсым Саниет къутырэу Пролетарскэм дэт еджапIэм Iоф щи­шIагъ. Ар кIэлэеджэкIо нэбгырэ макIэмэ ателъы­тэгъагъ, Пэнэжьыкъое гурыт еджапIэм епхыгъагъ. Ащ нэсыным пае сшыпхъу Нэшъукъуае икIыти, километрипшI лъэсэу ыкIущтыгъ. Нэужым, 1968 — 1971-рэ илъэсхэм къутырэу Петровым Iоф щи­шIагъ, а 1 — 3-рэ классхэр ригъэджа­гъэх. Къутырыр Хьакурынэхьаблэ километри­тфыкIэ пэIудзыгъэти, гъогум къин ты­рилъа­гъощтыгъ.
1971-рэ илъэсым тянэ ымышIэу, ау тятэ иIо хэлъэу, шышъхьэIум и 30-м Саниет Чэчэным кIуагъэ.
— ШышъхьэIум и 31-м мэшIокум сыкъикIыгъ. Щыгъыни сIыгъэп, Iалъмэкъ цIыкIум сипаспорт, IофшIэнымкIэ тхы­лъыр, характеристикэр ыкIи сищыIэныгъэ гъогоу мэшIокум сесыфэ стхыгъэр дэлъых. Сятэ ахъщэ тIэкIуи къыситыгъагъ. Урамым рыкIохэрэр къысэплъыхэ фэдэу къысщыхъущтыгъ. Нэужым къызгурыIуагъ — шъхьатехъо стелъэпти арэу къычIэкIыгъ. Урысхэри бэу сэлъэгъух. Яминистрэ дэжь сычIэхьагъ, лъэшэу къысщыгушIукIыгъ. Урысыбзэ сыхьатхэр язгъэхьынхэу къысиIуагъ. Танги-Чу сыкIонэу хъугъэ. Чэчэным сыкъэтыфэ министрэм сыщыгъупшагъэп. ЕджапIэу Iоф зыщысшIэрэр ыуплъэ­кIунэу къызыкIокIэ сыкъышIэжьыщтыгъ.
ПсэупIэу Танги-Чу Урус-Мартан районым щыщ. ЕджапIэр илъэсий еджэгъум телъытэгъагъ, кIэлэеджэкIо 800 чIэсыгъ. IофшIэныр зыригъэжьагъэм мазэ нахь темышIагъэу Саниет еджапIэм ипащэ игуадзэу ашIыгъ, ау псэупIэм Iоф щыпшIэныр къинэу къычIэкIыгъ: зэшъонхэ псыр яIагъэп. Чылэм пэмычыжьэу речъэкIыщтыгъэ псыхъом ар къырахыщтыгъ. Сшыпхъу былымIыгъыпIэм ипсынэ къырахыти, къыфащэщтыгъ.
ЕтIани зиунэ исыгъэ ныом Iоф къыфихьыгъагъ. Бзылъфыгъэм ыкъо письмо къызыфетхым, Саниет къелъэIуи къыфеджэгъагъ. Тихьарыфхэр зэтехьэхэу къычIэкIыгъ. Ныор лъэшэу гушIуагъэ, чылэм хахьи ариIуагъ: «Саниет чэчэн пшъашъ, ау ыбзэкIэ гущыIэнэу фаеп». ЕджапIэм ипащэ псынкIэу цIыфхэр ыугъо­ихи, Iофым изытет агуригъэIуагъ, адыгэ пшъашъэу зэрэщытыр ариIуагъ.
Саниет тыдэ щыIэми, адыгэ лъэпкъым ынапэ тырихыгъэп, лъэпкъым ихабзэ игъусагъ. Ыгу къэкIыжьы: « Адыгэ гъэзе­тыр къысфакIощтыгъ. Кабинетым сычIэсэу къычIахьэхэмэ сыкъэтэджыщтыгъ, гъогум рыкIорэ нэжъ-Iужъхэм апэ зэпыс­чыщтыгъэп». Ахэр тэ тиадыгэ нэшанэх, ау чэчэнхэми яхабзэу къычIэкIыгъ.
Джаущтэу илъэс 15-рэ Саниет Чэчэным Iоф щишIагъ. ЕджэпIэ зэфэшъхьафхэм ащылэжьагъ. Ахэм ащыщ псэупIэу Новая жизнь, Шали районым ит. Ащ илъэсыбэрэ Iутыгъ, пащэм игуадзэщтыгъ. ЕджапIэм кIэлэцIыкIу 1500-рэ чIэсыгъ. Iоф щыпшIэныр дэигъэп, гъэсэгъабэ дэсыгъ, урыс бзылъфыгъэхэри щыпсэущтыгъэх.
Илъэс 15-рэ уихэку уимысыныр къи­ны, ау сшыпхъу дэгъоу къыфыщытыгъэх, шIу алъэгъущтыгъ. Чылэу зыдэсыгъэм щыщэу къин зиIэми тхьаусыхакIо фэ­кIуагъ. «Чэчэнмэ ащыщ шъыпкъэ сыхъугъагъ», — еIо ащ.
Псынэм кIонэу къыздэкIыкIэ щалъэр Iахыти, псы къыфахьыщтыгъ. Ны-тыхэр зимыIэу еджапIэм чIэсхэм анахьэу ынаIэ атыригъэтыщтыгъ. А сабыйхэр шхыни, пси фигъалIэщтыгъэхэп. ЕджэнымкIи гъунэ алъифыщтыгъ. КIэлэцIыкIу бзаджэхэри ыпэ къифагъэх, ау шIэхэу акъыл аригъэгъотыщтыгъ. Аужырэ илъэсхэм ригъэджагъэхэм ащыщхэр кIэлэегъаджэ хъугъэхэу еджапIэм Iоф къыщыдашIагъ. Ар насыпыгъ.
Непэ къызнэсыгъэм ахэр телефонкIэ къыфытеох, къэралыгъо зэфэшъхьафхэм ащыпсэухэрэри ахэтых. Урыс бзылъфыгъэхэу зыдэлэжьагъэхэми непэ аныбжь хэкIотагъэми, ащыгъупшэрэп. Чэчэныбзи Саниет зэригъэшIэн фае хъугъагъэ. «Узхэсхэм аIорэр къыбгурыIон фае», — еIо сшыпхъу. — Чэчэным къызэрэщысаджэщтыгъэхэр «Наша Саниет».
Саниет зыкIи къызщыхъугъэ чылэр щыгъупшагъэп. Гъэмэфэ зыгъэпсэфыгъо пэпчъ къакIощтыгъ. Ахъщэу къыгъахъэрэр тянэ-тятэмэ къаритыщтыгъ. Чэчэным къызекIыжьым, Мыекъуапэ щыпсэунэу хъугъэ, Iофи щишIагъ. Сшыпхъу гъогу къин къыкIугъ, ау щыIэныгъэм цIыф Iушыбэмэ нэIуасэ афишIыгъ. ЦIыфыр тIо къэхъурэп. Зы гъэшIэ закъу хэти Тхьэм къыритыгъэр. Ар зафэу, нафэу бгъу пстэумкIи бгъэпсыныр анахь насыпыгъэ­шху, ау бэмэ къадэхъурэп. Сэ сшыпхъу сабый нэбгыриеу тиунагъо къихъухьагъэ­хэм зикушъэ лъапэ ымыгъэхъыягъэ, дахэ зэримыIуагъэ къытхэтэп. Тянэ ычIыпIэу непэ къызнэсыгъэм къытшъхьащыт. Ар зымыуасэ щыIэп. СыдигъокIи нахьыжъэу къэхъурэм къиныр ынэтIэгу…
Сшыпхъу къызхиубытэгъэ лъэхъаным кIэлэегъаджэу щыIагъэхэр ары шIэныгъэ­шхо зиIагъэхэр. «Зынэгу къабзэм ыгуи къабзэ», аIо адыгэмэ. Джащ фэд сшыпхъу. ЦIыф гъэсэгъэ Iуш узыIукIэрэм ренэу удэгущыIэ зэпытми уезэщырэп, игущыIэ щэрыохэм гухахъо ахэогъуатэ. Ащ фэд сшыпхъу — узэрэдэгущыIэрэ уахътэм уфыкIэгъожьырэп, уезэщырэп, укъыкIэрыкIыжьынэуи уфэмыеу бэрэ къыхэкIы. Ащ гущыIэгъу фэхъугъэхэм ащымыгъупшэу бэмэ къысаIо, сэри ащ сыщэгушIукIы, сырэгушхо. Мы мафэхэм сшыпхъу имэфэкI, ыныбжь илъэс 80 хъугъэ. Псауныгъэ пытэ иIэу, ыкIуачIэ илъэу джыри бэрэ къытшъхьащытынэу сыфэлъаIо! Зынэгуи, зыгуи къабзэу, гукIи псэкIи шIу слъэгъоу Саниет, сшыпхъу дах, уимэфэкI мафэкIэ сыпфэгушIо! Жъышъхьэ мафэ Тхьэм уешI. Уигупсэхэм уадатхъэу, насыпыр хыорэу, бэрэ Тхьэм укъытшъхьащегъэт. Сянэм уфэд. Сыпфэраз!
ЩэшIэ Сим.
Культурэм и Унэу къуаджэу Блащэпсынэ дэтым ипащ.