Бэдзэогъум и 1-р зэо зэфэшъхьафхэм яветеранхэм я Мафэу хагъэунэфыкIы.

Мыр хэбзэгъэуцугъэм тетэу гъэнэфэгъэ мэфэкIхэм ахахьэрэп, общественнэ организациехэм ащыщхэм рахъухьагъэу ары. Арэущтэу щыт нахь мышIэми, илъэс къэс ар хэзыгъэунэфыкIхэрэм япчъагъэ хэхъо. 1945-рэ илъэсхэм ауж щыIэгъэ заохэм ахэлэжьагъэхэр мы мафэм зэрэугъоих, ягукъэкIыжьхэр зэфаIотэжьых. Тэри ащ ехъулIэу гущы­Iэгъу тыфэхъугъ зэпэуцужь зэфэшъхьафыбэмэ апхырыкIыгъэ дзэкъулыкъушIэу, республикэм иобщественнэ щыIакIэ ыкIи ныбжьыкIэхэм япатриотическэ пIуныгъэ чанэу хэлажьэу, ветеранхэм я Урысые общественнэ организацие и Адыгэ республикэ къутамэу «ДзэкIолI зэкъошныгъэр» зыфиIорэм итхьаматэу Алексей Харитоновым.
— Алексей Сергей ыкъор, тизэIу­кIэгъу ушъхьагъоу фэхъугъэмкIэ зэдэгущыIэгъур едгъэжьэн. Сыда мы мафэм оркIэ имэхьанэр?
— Мыщ ихэгъэунэфыкIын 2009-рэ илъэсым къыщежьэ, дзэкъулыкъушIэхэу зэпэуцужь зэфэшъхьафхэм апхырыкIыгъэхэр зэхахьэхэшъ, щымыIэжьхэр агу къагъэкIыжьых, саугъэтхэм ащызэрэугъоих, къэгъагъэхэр акIэралъхьэх. Хэ­бзэихъухьэхэм ащыщхэм зэралъытэ­щтыгъэмкIэ, ветеранхэм афэгъэхьыгъэ мэ­фэкIыбэ мэфэпчъым зэрэхэтым
фэшI мы мафэр ищыкIагъэп. Джы об­щественнэ организациехэм ялIыкIохэм Къэралыгъо Думэм тхыгъэ агъэхьыгъ мы мафэр мэфэпчъым хагъэхьанэу. СэркIи, нэмыкI ветераныбэхэмкIи мыщ мэхьанэ иIэу щыт. Сыда пIомэ хагъэу­нэфыкIырэ мафэхэу мэфэпчъым хэтхэр зэкIэ тарихъ хъугъэ-шIэгъэ гъэнэфа­гъэхэм япхыгъэх, гущыIэм пае, мэзаем и 15-р — Афганистан дзэхэр къызыращыжьыгъэ Маф, ар дзэкIолI-интерна­ционалистхэм нахь афэгъэхьыгъ, джащ фэд нэмыкIхэри. Бэдзэогъум и 1-р заштэкIэ, зэкIэ зао ыкIи зэпэуцужь зэфэшъхьафыбэу тидзэкIолIхэр зыхэлэжьагъэхэр къызэлъиубытыщт. Тикъэралыгъо икъэухъумэнкIэ ащ фэдэ хъугъэ-шIагъэу зигугъу амышIэу щыIагъэр бэ. Адыгеир пштэмэ, мы мафэр сыдигъокIи хэтэгъэунэфыкIы. Мыгъи я 131-рэ мотострелковэ бригадэм идзэкIолIхэм яшIэжь фэгъэхьыгъэ мемориалым тыщызэрэугъоищт, ащ хэбзэ къулыкъухэм ялIыкIохэри къекIолIэщтых.
— Гъэзетеджэхэр нэIуасэ къыпфэтшIынхэмкIэ нахь игъэкIотыгъэу уищыIэныгъэ гъогу къытфэпIотагъэмэ дэгъугъэ. Сыдэущтэу дзэкъулыкъушIэным уищыIэныгъэ еппхыгъа?
— Красноярскэ краим ит къалэу Канскэ сыкъыщыхъугъ, сыщеджагъ. Сыкъызэрыхъухьагъэр спорт унагъу нахь мышIэми, ащ зыфэзгъэзэнэу сыфэягъэп. Сятэ кIэлэцIыкIу тренер, сянэ спорт еджапIэм ипащэ игуадз. Сэри спортым сыпылъыгъ, ау сыдигъокIи сятэжъ илъа­гъо сырыкIомэ сшIоигъуагъ. Ащ Хэ­гъэгу зэошхор зэпичыгъ, зэо къэбархэр зэпымыоу гъэшIэгъонэу къысфиIуатэ-­
щтыгъ. СыгукIэ дзэ сэнэхьатыр къыхэс­хыгъ, гурыт еджапIэм ыуж КъокIыпIэ Чыжьэм щыIэ дзэ команднэ училищым сычIэхьагъ. 2000-рэ илъэсым лейтенантэу ащ сыкъызычIэкIым, Закавказьем иурысые дзэ купэу къалэу Батуми щыIэм сагъэкIуагъ. А илъэс дэдэм я 131-рэ мотострелковэ бригадэм, Мыекъуапэ, сыкъагъэкIожьыгъ. Мамыр щыIакIэр зыгъэпытэрэ батальоным сыхэтэу грузин-абхъаз зэпэуцужьым, 2008-рэ илъэ­с­ым я 7-рэ дзэ базэм сыхэтэу абхъазхэм таготэу, Грузиер мамырым къедгъэ­шIуным епхыгъэ Iофтхьабзэхэм сахэлэжьагъ. Нэужым Чэчэн Республикэм сагъэкIуагъ, терроризмэм пэуцужьырэ пшъэрылъхэр Темыр Кавказым щызэшIотхыгъэх. 2014 — 2015-рэ илъэсхэм Донбасс щыкIогъэ зэпэуцужьхэм сахэтыгъ. Батальоным сырикомандирэу Донецкэ лъэныкъом, 2016 — 2017-рэ илъэсхэм Мариуполь лъэныкъом дзэ пшъэрылъхэр ащызгъэцэкIагъ. Зэпымыоу ащ фэдэ дзэ Iофтхьабзэхэм, зэпэуцужьхэм сызэрахэтыгъэм къыхэкIэу сипсау­ныгъэ тIэкIу къызэщыкъуи, илъэсрэ гос­питалым къыщысэIэзагъэх. Зыпкъ сызеуцожьым, Къэрэщэе-Щэрджэс Рес­публикэм ит я 34-рэ къушъхьэ бригадэм сагъэкIожьи, къулыкъур щысхьыгъ. 2021-рэ илъэсым ибжыхьэ пенсием сыкIуагъ.
— ЗэрэхъурэмкIэ, хэушъхьафыкIыгъэ дзэ операцием ухэтынэу хъугъэп. Ау ащ хэлажьэхэрэм IэпыIэгъу узэрафэхъурэм сыщыгъуаз. Ащ укъытегущыIагъэмэ дэгъугъэ.
— ДзэкъулыкъушIэныр сыухыгъэ къо­дыеу, хэушъхьафыкIыгъэ дзэ операциер 2022-рэ илъэсым мэзаем къежьагъ. 2021-рэ илъэсым зэхэсыугъоежьи шъо­лъыр общественнэ организациеу «ДзэкIолI зэкъошныгъэр» згъэпсыгъэ. Непэ ащ исатырэ зао ыкIи зэпэуцужь зэфэшъхьафхэм яветеран 56-м ехъу хэт. Ахэр чанэу республикэм иоб­щественнэ щыIакIэ хэлажьэх. Типшъэ­рылъыр — ныбжьыкIэхэм япатриотическэ пIуныгъ. Ащ епхыгъэу илъэс реным гурыт ыкIи апшъэрэ еджапIэхэм, кIэлэцIыкIу зыгъэпсэфыпIэхэм тащыIагъ, гуфэкIо купхэм зэIукIэгъухэр адэтшIыгъ. Мы аужырэ мазэр тштэмэ, мафэрэ Iоф зышIэщтыгъэ еджэпIэ лагерьхэм тыкIощтыгъ.
Ветеранхэм я Урысые общественнэ организацие и Адыгэ республикэ къута­мэу «ДзэкIолI зэкъошныгъэр» зыфиIорэм хэтхэр чанэу шIушIэ IэпыIэгъухэм яугъоин зэрэхэлажьэхэрэм имызакъоу, дзэ операциер зыщыкIорэм ахэр афащэжьых. Сэ сшъхьэкIэ тIогъогогъо сыщыIагъ, хэбзэ IофшIэни зэрэсшIэрэм къыхэкIыкIэ, нахьыбэрэ сыкIонэу хъурэп.
Джащ фэдэу тиорганизацие тарихъ шIэжьым игъэпытэн ынаIэ тырегъэты. ДзэкъулыкъушIитIумэ шIэжь пхъэмбгъу­хэр къафызэIутхыгъ.
— Алексей, ыпшъэкIэ къызэрэщыпIуагъэмкIэ, ныбжьыкIэхэм япатриотическэ пIуныгъэ шъудэла­жьэ. ЛIыхъужъныгъэр, лIыгъэр, патриотизмэр — сыдэущтэу о къыбгурыIохэра ахэм ямэхьанэ?
— ЛIыгъэм имэхьанэ нахь къызэрыкIоу сэлъытэ, ар цIыфым е подразделением къыфагъэуцугъэ пшъэрылъыр ыгъэцэкIэнымкIэ кIуачIэ къызхигъотэжьыныр ары. ЛIыхъужъныгъэр нахь куу — узхэт зэпэуцужьым ошIэ-дэмышIэу зыгорэ къызыщыхъукIэ, уиакъыли, уишIэныгъи, дзэ IофымкIэ уиIэпэIэсэныгъи зэдэбгъэфедэхэзэ, уищыIэныгъи, уипсау­ныгъи уемыблэжьэу лъэбэкъу пшIыныр. ЛIыхъужъныгъэ зепхьаным бэрэ уегу­пшысэнэу, зыфэбгъэхьазырынэу хъурэп, зекIокIэ псынкIэу къыпхафэрэр ихэкIы­жьыпI — аужырэ лагъымэр бдзыныр е къауIагъэм зытеуубгъоныр.
Патриотизмэм игугъу къэтшIымэ, ащ фэпIугъэнхэр кIэлэцIыкIу IыгъыпIэм щебгъэжьэнэу щыт. Уи Хэгъэгу шIу плъэгъуныр, ар зыщыщыр, щыпсэурэ лъэпкъ зэфэшъхьафхэр, ахэм язэдэ­псэукIэ къафэпIотэнхэ фае. Тикъулы­къушIэхэм пыим къэралыгъор зэрэщаухъумэрэр, терроризмэм зэрэпэуцу­жьыхэрэр къафэтэIуатэ. АхэмкIэ щы­сэтехыпIэ лIыхъужъхэр Адыгеим иIэх. Арышъ, тизэIукIэгъухэм ауж ныбжьыкIабэхэм къатефэрэ къулыкъур щамыгъэзыеу къыхахы, азыныкъохэр дзэ училищхэм ачIэхьэх. Арышъ, Хэгъэгум иухъумакIохэр тиIэнхэмкIэ тиIофшIэн шIуагъэу къыхьырэр макIэп.
— Алексей, тхьауегъэпсэу гущы­Iэгъу укъызэрэтфэхъугъэмкIэ.
НэкIубгъор зыгъэхьазырыгъэр
Iэшъынэ Сусан.