Тыкъэзыуцухьэрэ чIыо­псым икъэухъумэн — къэралыгъо мэхьанэ зиIэ Iофыгъу. Лъэпкъ проектэу «Экологием» къыдилъытэрэ Iофтхьабзэ­хэм ягъэцэкIэн респуб­ликэм игъэкIотыгъэу щыдэлажьэх.

Тыкъэзыуцухьэрэ дунаим икъэухъумэнкIэ ыкIи чIыопсым икъэкIуапIэхэмкIэ АР-мкIэ и ГъэIорышIапIэ епхыгъэх чIыопс паркхэу «Псыхъоу Цацэ ипсы­шъхь», «Къушъхьэ Адыгеир» ыкIи «ТхьачIышхо» зыфиIохэрэр.
— Ащ фэдэу федеральнэ ыкIи шъолъыр мыхьанэ яIэу хэхы­гъэу къагъэгъунэрэ чIыопс чIыпIэ 20 Адыгеим 20 ит, — хегъэунэфыкIы чIыопс паркэу «Тхьа­чIы­шхом» ипащэу Шэуджэн Инвер. — А пчъагъэм хэхьэх шъолъыр мэхьанэ зиIэ чIыопс паркхэу — 3, ботаническэ чIыопс ухъу­мапIэу — 2, чIыопсым исау­гъэтэу — 13. ЗэкIэмкIи ахэм къагъэгъу­нэрэ чIыпIэр зэрэхъу­рэр: шъо­лъыр мэхьанэ зиIэу — гектар мин 26-рэ, федеральнэ мэхьанэ зиIэу — гектар мин 90-рэ. Къыхэзгъэщымэ сшIоигъор чIы­опсым игъэкъэбзэн фэгъэхьыгъэ Iофтхьабзэхэр бэу зэрэзэхатщэхэрэр ары.
ГущыIэм пае, 2024-рэ илъэсым респуб­ликэм щызэхаща­гъэхэм нэбгырэ мин 20 фэдиз ахэлэжьагъ. Шъолъырым зекIоу, зызгъэпсэфынэу къихьэхэрэм, респуб­ликэм щыпсэухэу чIыо­псым хахьэхэрэм зэIукIэгъухэр адэтэшIых, пыдзафэхэр тыдэми щырамытэкъунхэу, зыдэщы­сыгъэхэ чIыпIэхэр агъэкъэбзэ­жьынхэу тыкъяджэ. Ащ епхыгъэ мэзэ, тхьамэфэ Iофтхьа­бзэхэр, шэмбэт шIыхьафхэр зэхэтэщэх. Гъэтхапэм щыублагъэу жъоныгъуакIэм ыкIэм нэс рекIокIыгъэ гъэкъэбзэн Iофтхьабзэхэр Хэгъэгу зэошхом ТекIоныгъэр къызщыдахыгъэр илъэс 80 зэ­рэхъугъэм фэгъэхьыгъагъэх.
Адыгеим ижь икъэбзагъэ ренэу гъунэ зылъафырэ лъэныкъохэм ащыщ. ГъэрекIо мыщ фэдэ уплъэкIун 1206-рэ респуб­ликэм щырагъэкIокIыгъ. Жьым икъэбзагъэ изытеткIэ агъэнэ­фэгъэ гъунапкъэхэм зэраблэмыкIыхэрэр ахэмкIэ къаушы­хьатыгъ. НэмыкI шъолъырхэм къарыкIэу республикэм къа­кIохэрэм ар хагъэунэфыкIы — бгъэм дизэу жьыр ягуапэу зэрэзыIуащэрэр, ащ икъэбзагъэ зэрэзэхашIэрэр афэмыхъоу игугъу къашIы.
Мэзхэр, псыхъохэр тишъо­лъыр зэрыгушхорэ чIыопс къэ­кIуапIэх. ГущыIэм пае, Адыгеим къыгъэгъунэрэ чIыпIэхэм псыхъуи 130-рэ ащыпхырэчъы. Къушъхьэ шъхьапэу Лэгъонакъэ зилъапсэ къыщежьэрэ псы­хъохэр ары псыкъэкIуапIэу шъолъырым иIэхэр. Хэхыгъэу къагъэгъунэрэ чIыопс чIыпIэхэм ащыщ чIыопс паркэу «Псыхъоу Цацэ ипсышъхь» зыфиIорэр. Ащ ипащэу Бзэджэжъыкъо Азэмат псыхъо нэпкъхэр къэбзэнхэм лъэшэу анаIэ зэрэтырагъэтырэр хигъэунэфыкIыгъ. ЗэкIэмкIи гъунэ зылъафырэ чIыпIэр зэрэхъурэр гектар 1,909-рэ.
— ДэкIыгъохэр, уплъэкIун Iофтхьабзэхэр зэхэтэщэх. Пшъэ­рылъ шъхьаIэр — чIыопсым икъэбзагъэ изытет тылъыплъэныр ары. КъэкIыхэрэм, псэу­шъхьэхэм язэфэшъхьафыгъэ къызэтебгъэнэным мэхьанэшхо иI. ЦIыфыр чIыопсым хахьэ къэс зыдишIэжьэуи, зыдимы­шIэжьэуи иягъэ ригъэкIэу мэхъу. Пыдзафэхэм язакъоп, машIо зышIыхэу, ар зымыгъэкIосэжьыхэрэм ащ зыкъыштэным ищынагъо хагъахъо. Арышъ, а зэпстэум талъыплъэныр ти­пшъэрылъ, хэукъоныгъэ зэрэдгъэунэфыгъэм тетэу тызэпхыгъэ ГъэIорышIапIэм макъэ етэгъэIу, ищыкIэгъэ Iофтхьабзэхэр зэхэтэщэх, — еIо Бзэджэжъыкъо Азэмат.
Джащ фэдэу непэ — чIыопсым икъэухъумэн и Дунэе мафэ чIыопс паркэу «ТхьачIы­шхор» икIэщакIоу «Марафон зеленых дел» зыфиIорэ Iофтхьа­бзэр зэхащэ. Хэхыгъэу къагъэ­гъунэрэ чIыопс чIыпIэхэм узэ­ращызекIон фаем фэгъэхьыгъэ зэдэгущыIэгъухэр ащ къыдыхэлъытагъ. Мышъэкъо къушъхьэ тIуакIэм Iофтхьабзэр щыкIощт. Тыкъэзыуцухьэрэ дунаим икъэухъумэнкIэ ыкIи чIыо­псым икъэкIуапIэхэмкIэ АР-мкIэ и ГъэIорышIапIэ, АР-м мэзхэмкIэ и ГъэIорышIапIэ ялIыкIохэр, студентхэр ыкIи волонтерхэр ащ хэлэжьэщтых.
Тэу Замир.