Зыгорэм фэмышIу цIыф мы чIым къытехъорэп: зыр — кIуачIэкIэ, адрэр — IэшIагъэкIэ, ящанэрэр — иакъыл IушыгъэкIэ ыкIи ицIыфыгъэ шъхьалъытэжь инкIэ къахэщы — гупшысакIо, усакIо, лъэпкъым паемэ, зышъхьасыжьыщтэп.
Усэныр аукъодыеп. Ар ежь зыхэлъэу Тхьэм къыгъэхъугъэм къыхэкIыжьы сыдигъуи, ау псынкIэп чэщи, мафи зэпымыоу тхэн-гупшысэм ухэтыныр. Ау гущыIэр бгъэшIагъоу зыгъэIорышIэшъурэр, насыпышIу. Сыда пIомэ, ежь фэдэ цIыф минишъэхэм ыгурэ ыпсэрэкIэ агоуцо — кIэдэIукIых, гужьыдэкIыгъо афэхъу.
УсакIоу Хъунэго Нурет усэн-тхэнымкIэ мурад инэу зыфишIыжьыгъэр иусэ зэфэшъхьаф сатырхэм нафэ къытфашIы:
Сэ мы дунаим сызыкIытетыр —
Лъэпкъым идахэ Iупэм телъынэу,
Iахьлныгъэм къыкIимычынэу,
ГушIуагъо зиIэм сыдэчэфынэу,
Сабыим ышъхьэ шъабэу Iэ щысфэу,
Iэ фабэр бэмэ афэсщэинэу.
«Дунаим сызыкIытетыр»
ЦIыфхэр ыкIи лъэпкъхэр зэфэсакъыжь­хэу, зэфэшIухэмэ, мамырныгъэрэ тынчыгъэрэ зэрэщыIэщтыр ешIэ усакIом. Ащ елъытыгъэ дэдэу къеIо:
Дунаим тетыр шIу зэрэлъэгъумэ,
Дэхэгъэ шэнышъ — сэ сидунай.
Акъылыр текIоу тызэгурыIомэ,
Дунэе хъярыр зэу тидунай.
«Сэ сидунай»
Хъунэго Нурет щэIэфэкIэ адыгэ гущыIэм ишIу къыгъотэу, кIигъэтхъэу, адыгэ лъэпкъ литературэм хьалэлэу щылэжьагъ.
Нурет ытхыхэрэр 1951-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу гъэзетхэм ыкIи журналхэм къащыхиутыщтыгъэх, ахэр хэку радиомкIэ къатыщтыгъэх. Иадыгабзэ зэрикIасэм, фэсакъэу зэрэзэрихьылIэрэм, ыухъумэным ыкIи хигъэхъоным зэрэфэ­хьазырым, идунэееплъыкIэ зэрэпсыхьагъэм Тхьэм къыхилъхьэгъэ Iушыгъэ-сэнаущыгъэ дахэр къыгъэшъыпкъэжьын фаеу ышIыгъ.
ТхэкIо куп зэдыряе тхылъэу «Гъэтхэ къэгъагъэхэр» ыIоу 1970-рэ илъэсым къыдэкIыгъэм Нурет иусэхэр къыдэхьагъэх, усэхэмрэ рассказхэмрэ дэтхэу итхылъэу «ГущыIэр Iэзэгъу», «Гупшысэ нэфхэр» ацIэу исборникхэр къыдэкIы­гъэх. Ахэр тхакIом игущыIэ зыгъэуцугъэх, игупшысэ хэзгъахъуи, зыкъызэIуезгъэхыгъэх. Бзылъфыгъэм иусэхэм ащыщхэр орэдышъомэ аралъхьагъэх. 1998-рэ илъэ­сым къыщыублагъэу Хъунэго Нурет УФ-м итхакIохэм я Союз хэтыгъ ыкIи хэт.
Нурет усэныр, тхэн-гупшысэныр ыгу нэсыгъэу, зэхишIэу къыдэхъущтыгъ, гукIэгъушIэ-гукъабзэу, илъэпкъ, цIыфхэм апаемэ, зышъхьамысыжьыщтхэм ащыщыгъ. Адыгэ унэгъо лъэчIэжъ зэрэщапIугъэр мыгъуащэу игулъытэ бэмэ анэсыщтыгъ. Сыдигъуи игумэкI-гукIаехэр къетэкъокIыгъэхэу, адыгэ лъэпкъым ышъхьэ къырыкIуагъэм ыкIи ыпэкIэ къэ­тым, къырыкIощтым зэлъаIыгъыгъ. Иусэ сатырхэмкIэ лъэпкъыр ыгъэгъуазэу, адыгэм игъашIэ зыгъэпытэрэ шэнышIу­хэр кIигъэтхъыгъ.
Ау гукIэгъуи нэхъои къырамыдзэу, цIыфыр бадзэм памышIэу зэрэхъугъэр гууз-лыуз щэхъу усакIом. Къыфэджэ зэгурыIоныгъэ-зэрэлъытэныгъэм, мамыр­ныгъэм, адыгэр мы чIым лъэпытэу тезгъэтыщт пстэум. МэгумэкIы, узфэсакъыжьыным, узэрэухъумэным узэригъэпытэрэр усэу «ХэмыгъэкI цIыфыгур» зыфиIорэм щыкIегъэтхъы.
ХэмыгъэкI цIыфыгур уепэгэкIэу,
ТемыкIут псы чъыIэр уепсынкIэкIэу.
КIэмыгъэлъ унэгу шIункIырымэр,
Имыгъэлъ гу шъабэм хьарамыгъэр.
УсакIом исатырхэр къызэрыкIо дэдэм фэдэхэми, ахэр гупшысэ закIэх, пIуныгъэ мэхьанэшхо зыпкъырылъых. Итхылъэу «ГущыIэр Iэзэгъу» зыфиIорэм усэхэмрэ рассказхэмрэ бэу дэтых. Ахэм зэкIэми цIыфыр цIыфы зышIырэр, зыузэнкIэу зыгъэдэхэрэ шэн пстэур къащыриIотыкIыгъ.
Тыгъэнапэу уигущыIэ
СекIошъылIэ сегъэфабэшъ,
Уц Iэзэгъушъ псэлъэ шъабэр,
Зэхэсхынэу сыкIэгуIэ.
УсэкIо бзылъфыгъэ Iушым ыгу зынэмысырэ щыIэп ыкIи ыпшъэ ифэрэр — гушIуагъуи, гумэкIи, къини, лыузи, хъяр Iотэжьыгъуи бэдэд. Адыгэ лъэпкъэу зэбгырычыгъэ хъугъэр усакIом игупшысэ ренэу хэт. «ХэхэсыцIэр» зиIэ хъугъэхэу, тыдэ щыIэми, ялъэпкъ хабзэ ащымыгъуп­шэу, псым ыкIи псэм ар фагъадэу, ягъашIэ къызэрахьырэр, анапэ Iэтыгъэу псэр атыным зэрэфэхьазырхэр, зэуапIэм имызакъоу, хымэ хэгъэгу зэфэшъхьафхэу зыщыпсэухэрэми ялIыгъэ-хабзэкIэ къызэрахэщыхэрэр, ахэр агукIи ашъокIи нэмыкIэу къяшIэкIыгъэхэм зэрахэмыкIуа­кIэхэрэр Нурет усэ 30 фэдизэу мы темэмкIэ ытхыгъэм къащыриIотыкIыгъ.
Ным фэусэным, ащ иIэшIугъэ-фэбэгъэ лъэш зэлъаригъэшIэным пае усакIор анахь гущыIэ дахэхэм, дэгъухэм, шъабэхэм, зафэхэм ашъхьасыгъэп. Ным фэгъэхьыгъэ усабэ итхылъхэм хэгъэ­ушъхьафыкIыгъэу адэт. «Сянэу нымэ япый», «Тянэ Iушъаб», «Ным игуIакI», нэмыкIхэри.
Хъунэго Нурет икъэлэмыпэ ныбжьыкIэгъум, шIулъэгъум, ныбджэгъуныгъэм афэгъэхьыгъэ усэу къыпыкIыгъэри макIэп. Ирассказхэр пIонхэшъ, адыгэ щыIэкIэ-псэукIэм иунэшъо-хабзэхэр зэкIэ ащызэгъэ­кIугъэх ыкIи ащызэхэфыгъэх Ау зы гъэ­зет тхыгъэ цIыкIум зэкIэ тхакIом илэ­жьыгъэ — итворчествэ узэрэфаеу къыщипIотыкIын плъэкIыщтэп. Сэ анахьэу сшIоигъуагъэр адыгэ бзылъфыгъэ тхакIоу, лъэпкъ гупшысэр итхыгъэхэмкIэ зыгъэбаигъэу, адыгабзэм хахъо фэзышIыгъэу, адыгэ психологиер дэгъоу озгъэшIэрэ произведениехэр къызIэкIэкIыгъэ Хъунэго Нурет ыцIэ, шIур зыфилэжьыгъэ лъэп­къым къызщыхъугъэ мафэмкIэ ыгу къэзгъэкIыжьыныр ары. ЩыIагъэмэ, илъэс 95-рэ непэ хъущтыгъ (илъэс 83-рэ къыгъэшIагъ).
Уехъуапсэу Хъунэго Нурет цIыф къэ­бзагъ, гукIэгъугъ, усэкIо ыкIи тхэкIо дэгъугъ, «гущыIэ Iэзэгъур» къыгъотыныр фызэшIокIыгъ.
Мамырыкъо Нуриет.