Анахьыбэу бжыхьэсэ лэжьыгъэ хэзылъхьэхэрэм ыкIи бэгъуагъэу къизыхыжьхэрэм ащыщых Шэуджэн районым ичIыгулэжьхэр. Непэ­рэ мафэм ехъулIэу бжыхьасэхэм ыкIи гъэтхасэхэм язытет фэгъэ-­
хьыгъэу район администрацием мэкъу-мэщымкIэ ыкIи гъомылап­хъэхэмкIэ иотдел ипащэу ГутIэ Мурат «Адыгэ макъэр» гущыIэгъу фэхъугъ.

Бжыхьасэхэр
Лэжьыгъэ бэгъуагъэ къэп­хьыжьыныр лъэныкъуабэмэ япхыгъ, чылапхъэм къыщегъэ­жьагъэу чIыгум узэрешIушIэрэм нэсыжьэу. Ау ахэм анахь шъхьа­Iэжьыр ом изытет. ИкIыгъэ гъэмафэр зэрэфэбагъэм къы­хэкIэу чIыгур лъэшэу зэкIэгъогъагъ. Джащ фэд, мы гъатхэри лъэшэу чъыIагъэ. Ау а зэпстэум ямыжэщтыгъэу бжыхьасэхэм язытет уигъэрэзэнэу зэрэщытыр мэкъумэщымкIэ отделым ипащэ къыхигъэщыгъ.
— ПстэумкIи бжыхьэсэ гектар мин 16,5-м ехъу районым илъ, ащ щыщэу коцыр — гектар 14200-рэ, хьэр — гектар 1400-рэ, тритикалер — гектар 40. Рапс гектар 1670-рэ тиIагъ шъхьаем, гъэрекIо бжьыхьэм уаер зэрэмэкIагъэм, чIыгум псыр зэрэIэкIэмыхьагъэм къа­хэкIэу икъоу къыхэкIыгъэп. Гъатхэми ежагъэх, азотнэ чIыгъэшIухэмкIи ешIушIагъэх, ау гектар 660-р ашIокIоди, истхыкIыжьыгъ. Iутхыжьынэу къэнэгъэ рапсыр джы гектар мин фэдиз мэхъу. А зыр ары бжыхьасэхэмкIэ мыхъугъэу тиIэр. Адрэхэм зэкIэми ухаплъэмэ, язытет дэеп, мэфэ ошIухэр къызфагъэфе­дэхэзэ чIыгъэшIухэр тIогъогогъо тыратэкъуагъэх, уцыжъхэм, уз­хэм, цыгъохэм апэшIуекIогъэным фытегъэпсыхьэгъэ Iоф­шIэнхэр зэшIуахыгъэх. Непэрэ мафэм ехъулIэу бжыхьасэхэм арашIылIэн фэе Iофтхьабзэхэр зэкIэ адызэрахьагъэх. Джы ахэм ашъхьэ къырадзынэу фежьагъ. Ом изытет е амышIэрэ хьацIэ-пIацIэ горэ къемыожьымэ, лэжьыгъэ бэгъуагъэ къатыным тыщэгугъы. Ахэм зэпымыоу специалистхэр алъэплъэх. Губгъо IофшIэнхэр зэшIохыгъэнхэмкIэ икъоу техники, цIыфи тиI, — хигъэунэфыкIыгъ ГутIэ Мурат.
Гъэтхасэхэр
ЗэрагъэнэфагъэмкIэ, гъэтхэсэ гектар мин 15 Шэуджэн районым щапхъынэу щыт. Ащ щыщэу амыпхъыгъэу къэнагъэр гектар 300 фэдиз. Ар зыпкъ къикIыгъэр икIыгъэ тхьамафэр оялэу зэрэщытыгъэм къыхэкIэу пынджыр зыщырапхъыщтым хэхьанхэ зэрамылъэкIыгъэр ары, гектар 200 фэдиз къэнагъ. Джащ фэдэу Щэхъураджэ къогъум псы къытео зэпытэу зэрэщытым фэшI чIыгу Iахь тIэкIу цIынэу къыкъонагъ, ащ шIэхэу тыгъэгъазэр халъхьажьыщт. Адрэ рапс гектар 600-у кIодыгъэми тыгъэгъазэр тырапхъэ­жьынэу игъо ифагъэх. Хъырбыдз гектар 80 — 90-рэ фэдиз агъэтIысхьажьыщт, ар джыри гужъорэп.

— Гъэтхасэхэм ащыщэу нат­рыфыр гектар 2100-рэ мэхъу, тыгъэгъазэр — гектар мин 11-м ехъу, пынджыр — гектар 500 фэдиз, нэшэ-хъырбыдзхэр —гектар 500, картофыр — гектари 9. Натрыфри, тыгъэгъазэри дэгъоу къэкIыгъэх, атыракIэн фаехэри арахьылIагъэх. НепэкIэ язытет дэгъу, — къыхи­гъэщыгъ ГутIэ Мурат.
Мы аужырэ илъэсхэм къэралыгъо программэ зэфэшъхьаф­хэм яшIуагъэкIэ бжыхьэсэ ыкIи гъэтхэсэ лэжьыгъэхэм анэмыкIэу Шэуджэн районым цумпэ лъэпкъ зэфэшъхьафхэр къыщагъэкIыхэ хъугъэ. Непэрэ мафэм грант ахъщэр къызфагъэфедэзэ цумпэ гектари 4,5-рэ фэдиз къагъэкIы, мэз маткIом (ежевикэм) гектар 1,5-рэ, чъыгхатэ­хэм гектар 30 аубыты.
Къыхэгъэщыгъэн фае «Агростартап» зыфиIорэ программэм ишIуагъэкIэ мэкъумэщ хъыз­мэтым зыфэзыгъазэхэрэм япчъагъэ мы аужырэ илъэсхэм нахьыбэ зэрэхъугъэр. Джы а программэм нахь зырагъэу­шъомбгъуным фэшI тIоу аго­щыгъ, нахь ахъщабэ къыды­хэлъытагъэ хъущт.
ТигущыIэгъу къызэриIуагъэмкIэ, мы илъэсыр къызихьагъэм къыщегъэжьагъэу а программэм нэбгырабэ къыкIэупчIагъ, ащыщхэм лъэIу тхылъхэр къатыгъэх. Джы программэм зы­зэриушъомб­гъугъэм ишIуагъэкIэ джыри нэбгырэ зыщыплI хэлэжьэн алъэкIыщт.
Чылапхъэхэр, чIыгъэшIухэр
Тикъэралыгъо санкциехэр къытыралъхьагъэх, ау ащ Iоф­шIэныр зэпигъэурэп, чылапхъэу, чIыгъэшIоу, химикатэу джы агъэфедэхэрэр зэкIэ Урысыем къыщыдагъэкIых.
— Гъэрэ IэкIыб къэралыгъо­хэм къащашIыгъэу къыращэ­щтыгъэр щыIэжьэп. Ахэм ауасэ бэкIэ нахь лъапIэ хъугъэ, ятIо­нэрэмкIэ, гъотыгъуаех. Шъыпкъэр пIощтмэ, гъотыгъуае хъу­рэм сыдигъокIи гъэпцIэныр къыхэхьэ. Канистрэу къэпщэфы­рэм итыр зыфэдэр къэшIэгъуае, ара-армыра? Ащ фэдэ хъун зэрилъэкIыщтым хъызмэтшIапIэхэр тетэгъэпсыхьэх, «шъуа­фэсакъ, уплъэкIугъэхэу сертификат зиIэхэм къащышъущэф» ятэIо. Джы тикъэралыгъо, къанэ щымыIэу, IэкIыбым къитщы­щтыгъэр зэкIэ къышIы хъугъэ. Чылапхъэхэм ящэфынкIи, адрэ зэряшIушIэщтхэмкIи гумэкIыгъо яIэу къытахьылIагъэп, — хи­гъэунэфыкIыгъ район администрацием мэкъу-мэщымкIэ иотдел ипащэ.
Хыныгъор
Шэуджэн районым ичIыгу­лэжьхэм зэрагъэнафэрэмкIэ, тхьамэфитIу горэкIэ бжыхьасэхэм яIухыжьын аублэщт.
— ЗэрэхабзэмкIэ, апэ хьэм иIухын рагъажьэщтыгъ. Ау мы аужырэ илъэсхэм мэфэ заулэ азыфагоу хьэри коцри къызэдэхъухэшъ зэдыIуахыжьы. Коц чылэпхъэ лъэпкъэу «Таня» зыфиIорэр хьэм къыдэхъу. Ом изытет елъытыгъэу тхьамэфитIукIэ ахэм яIухыжьын тыфежьэщт, — къыхигъэщыгъ тигущыIэгъу.
Iэшъынэ Сусан.