Дунаим тет къэралыгъохэр пштэхэмэ, Урысые Федерацие закъор ары къэралыгъо 18-мэ
гъунапкъэ адызиIэр. А чIыпIэхэр къызэрагъэ­гъунэхэрэм елъытыгъ къэралыгъом ыкIи ащ щы­псэурэ цIыфхэм ящынэгъончъагъэ. Щытхъу ыкIи пшъэдэкIыжь ин зыхэлъ Iофыр чэщи мафи мыщ епхыгъэ дзэхэм агъэцакIэ. Сыд фэдэрэ лъэхъани зэмыхъокIыжьэу мыхэм мэхьанэшхо яI. А дзэхэм къулыкъу ащызыхьэу Адыгеим щыпсэурэр макIэп, ахэм ащыщэу КIарэ Амин «Адыгэ макъэр» гущыIэгъу фэхъугъ.

МэфэкIым
итарихъ
Петр I-м илъэхъан апэрэ пограничнэ уставыр аштэгъагъ. Нэужым фурэжкэ уцышъор зитамыгъэ дзэхэр зэхэщэгъэнхэм фэгъэхьыгъэ Декретым Владимир Лениныр кIэтхэгъагъ ыкIи къэралыгъо гъунапкъэхэр къагъэгъунэныр ахэм пшъэрылъэу афагъэуцугъагъ.
Тигъунапкъэхэр километрэ мин 61-м ехъу, дунаим икъэралыгъо 18-мэ яуалIэх. Ахэр къагъэгъу­нэнхэм фэшI пограннаряд мин 11-м ехъу, къухьэ ыкIи катер пшIы пчъагъэхэм мафэ къэс ­къулыкъур ахьы.
Гъунапкъэхэр зиIэ шъолъырым Адыгеир ахахьэрэп нахь мышIэми, Хэгъэгу зэошхом ­илъэхъан Адыгеим ичIыгу шъхьафит ашIыжьызэ, я 23-рэ пограничнэ полкым изэолI 41-у зыпсэ зытыгъэхэм «ДзэкIолIхэм япсы­нэкIэчъ» зыфиIорэ саугъэт афагъэуцугъ. Джащ фэдэу ветеран пограничникхэм я Совет, пограничникхэм яныбджэгъу ныб­жьыкIэхэм (ЮДП) яотряд иIэх.
Къулыкъухьыныр
игукъэкIыжь дахэхэм ащыщ
Пограничникым и Мафэ — тигъунапкъэхэм яухъумакIохэм ясэнэхьат мэфэкI. Ар хэзгъэу­нэфыкIыхэрэм ащыщ 1970 — 1972-рэ илъэсхэм я 7-рэ къушъхьэ дэхьэпIэ-дэкIыпIэм дзэ къулы­къур щызыхьыгъэ КIарэ Амин.
— ЖъоныгъуакIэм и 28-м сэр­кIэ мэхьанэшхо иI. Тыдэ сы­щыIэми, сыд фэдэ IофшIэн си-­
Iэми сэгъэтIылъышъ, пограничникхэм ясаугъэт сыкъэкIо, синыбджэгъу дзэкIолIхэм ар ады­хэсэгъэунэфыкIы, — еIо КIарэ Амин.
Сыд фэдэрэ лъэхъани къэ­ралыгъом игъунапкъэ къэзгъэ­гъунэхэрэм ямэхьанэ кIодырэп. Непэрэ мафэм, амалыкIэхэр щыIэ зыхъугъэми, япшъэрылъхэм ахэмыхъомэ ахэкIырэп. Зэхэщэгъэ бзэджэшIагъэм, хэбзэнчъэу къи­хьэхэрэм ыкIи икIыхэрэм, Iэшэ, наркотик гъэзекIонхэм, нэмыкI-
хэм мыхэр алъэплъэх. Тигущы­Iэгъу къулыкъур зыщихьыгъэ уахъ­тэм ыгу къинэжьыгъэ къэбар гъэшIэгъонхэр къытфиIотагъэх. Ахэм ащыщ тыкъыщыуцун.

— Саратов спорт факультетыр къыщызыухыгъэ кIалэ горэ хэ­гъэгум икIыжьынэу фежьи, тэ ти­участкэкIэ пхырыкIынэу ­ежьагъ. Ежевикэр къызыщыкIыщтыгъэ пырапыцухэм хьэхэм лъэужыр къыхагъотэн алъэкIыщтыгъэп. Мэфэ пчъагъэрэ лъыхъугъэх амы­гъотэу, ежь-ежьырэу яблэнэрэ мафэм ышхын ымыгъотыжьэу къыхэкIи, аубытыгъагъ. Хъугъэ-­шIэгъэ гъэшIэгъоныбэмэ тари­хьылIэщтыгъ. Сэ бэрэ сыкъэрэгъулэнэу хъугъэп, сыда пIомэ, Ермэлхьаблэ дэтыгъэ техникумым ветеринар врачэу илъэситIурэ сыщеджагъэу сычIащыгъагъ. Ащ епхыгъэу санчастыр ары сыз­дагъэкIогъагъэр, врач бактериолог-эпидемиологэу сахэтыгъ. Ау щытми, мэзищрэ дэхьэпIэ-дэкIыпIэм сыщыIагъ. Гузэжъогъу IофкIэ тыкъызаIэтыкIэ, туннель иIэу мэ­шIокухэр зычIэкIыщтыгъэм ты­зэпырыкIы зыхъукIэ, шпалэхэм ателъ гъучIым къытырэ нэфынэм тырыгъуазэщтыгъ. МэшIокур къа­кIо зыхъукIэ угъолъынэу щытыгъ, — къеIуатэ КIарэ Амин.
Къэралыгъом и УIэшыгъэ КIуа­чIэхэр зыгъэпытэхэрэр ащ исатыр хэт псауныгъэ пытэ зиIэ дзэ­къулыкъушIэхэр ары. Амин дзэ пшъэрылъэу ыгъэцакIэщтыгъэхэм ахэхьэщтыгъ зэпахырэ узхэр дзэ­кIолIхэм къахэмыгъэхьэгъэнхэр, пщэрыхьапIэм икъэбзагъэ лъыплъэныр, нэмыкIхэри. Дзэ къулы­къумкIэ а IофшIэнхэм мэхьанэшхо яIэу алъытэ. ТигущыIэгъу къулыкъур ехьыфэ нэбгырабэ-
мэ ящыIэныгъэ къыгъэнэжьын ылъэкIыгъ, бэмэ ишIуагъэ ари­гъэкIыгъ.
— Я 6-рэ дэкIыпIэ-дэхьапIэм тетыгъэ дзэкIолIыр лъэшэу къэсымэджагъ. Врач-терапевтэу апэ къеплъыгъэм пневмоние иIэу къыриIуи, ащ еIазэхэу аублагъ. Ау кIэлэ ныбжьыкIэм ипсауныгъэ изытет нахь дэеу, одыбзэ хъоу фежьагъ, пIэм къыхэмыкIыжь хъугъэ. Сэ илажьэр згъэунэфы-
гъэ — тиф иIэу къычIэкIыгъ. Сымаджэр псынкIэу Баку вертолеткIэ нагъэси, мэзитIурэ щеIэзагъэх, нэужым тIэкIурэ зигъэ­псэфи къулыкъум пидзэжьы-
гъагъ, — къеIуатэ Амин.
Къулыкъур къыдэзыхьыгъэ кIэ­лабэмэ ацIэхэр къыриIуагъэх: Пщыжъ Рэмэзан, Быщтэкъо Руслъан, Хьамыкъо Мухьамэд. Пограндзэхэм ямэхьанэ ыкIи къулы­къушIэхэм ямафэхэр къизыIотыкIырэ тхылъэу «Жизнь моя, иль ты приснилась мне?» зыфиIорэр зытхыгъэ Сергей Вольвач джы къызнэсыгъэми ныбджэгъуныгъэ дыриI. А тхылъым Амин фэгъэ­хьыгъэ тхыгъэ къыдэхьагъ.
Ащ фэдэ хъугъэ-шIэгъабэ тигущыIэгъу къыIотэн ылъэкIыщт. Къыхэзгъэхъожьымэ сшIоигъор — погранчастэу къулыкъур зыщи­хьыгъэм шыхэр яIагъэх. Ахэми Амин алъыплъэщтыгъэ, яIазэщты­гъэ. Дзэ къулыкъур ыгу етыгъэу, зэрифэшъуашэу зэригъэцакIэ­щтыгъэм фэшI ащ зыгъэпсэфыгъо мафэхэр къыратыхи (ащ фэдэ пограндзэхэм бэрэ къахафэрэп), зыщыщ къуаджэу Блащэпсынэ къагъэкIогъагъ. ИгъэхъэгъэшIухэм яшыхьатэу бгъэхалъхьэхэу «Советскэ Дзэм иотличник», «Отличник погранвойск 2 степени» зы­фиIохэрэр къыфагъэшъошагъэх.
Амин дзэкъулыкъур ыухи къызэкIожьым, Ставрополь дэт мэкъумэщ институтым щеджэжьыгъ. Нэужым Кощхьэблэ районым ветврачэу Iоф щишIэзэ, УФ-м ошIэ-дэмышIэ IофхэмкIэ и Ми­нистерствэ и ГъэIорышIапIэу АР-м щыIэм имедико-эпидемиологи­ческэ къулыкъу специалист-экспертэу агъэкIуагъ. Илъэс пчъагъэм ащ Iоф щишIи, къэралыгъо тын зэфэшъхьафхэр иIэхэу къы­лэжьыгъэ пенсием зэкIом, майо­рэу тIысыжьыгъ. Гупсэфэу зы чIы­пIэ ис­хэм ар ащыщэп, общест­веннэ щыIакIэм чанэу хэлажьэ. Адыгеим ипограничникхэм я Союз и Совет хэтыгъ, анахь икIэсэ бжьэ­хъуным пылъ.
Iэшъынэ Сусан.