Непэ, мэзаем и 22-м имэфэкIитIу — ыныбжь илъэс 55-рэ ыкIи творческэ IофшIэным зыпы­лъыр илъэси 10 зэрэхъугъэр — хегъэунэфыкIы адыгэ усакIоу ыкIи культурэм иIофышIэу Краснодар щыпсэурэ Шэу­джэн Инвер. ИмэфэкI ипэгъокIэу ащ гущыIэгъу тыфэхъугъ.

Шэуджэн Инвер усэ тхыным кIасэу фежьагъ, илъэс 48-рэ ыныбжьэу апэрэу усэхэр зыдэт тхылъэу «Звезда упала на ладонь» зыфиIорэр къыдигъэкIыгъ, ащ ыуж илъэсищ тешIагъэу я 4-рэ Урысые литературнэ фестивалэу «ЛиФФт» зыфиIоу Тюмень щыкIуагъэм текIоныгъэ къыщыфагъэшъошагъ, Дунэе зэнэкъокъухэм ыкIи Лъэпкъ пре­миеу «Золотое перо Руси» ялауреат, я 8-рэ Урысые литературнэ фестивалэу «ЛиФФт-м» адыгэхэмкIэ апэрэу тыжьын ме­далыр къыщыдихыгъ, лите­ратурэмкIэ ыкIи искусствэмкIэ Европейскэ академием, тхакIо­хэм яшъолъыр Союз ыкIи Сербием итхакIохэм я Союз ахэт, премиеу «Триумф» иноминант. Зыныбжь имыкъугъэхэм ыкIи ныбжьыкIэхэм яхэгъэгу шIу алъэ­гъоу пIугъэнхэм иIахьышIу зэрэхишIыхьэрэм фэшI Краснодар краим ивице-губернатор ыкIи игубернатор ярэзэныгъэ тхылъхэр къыфагъэшъошагъэх.
— Инвер, илъэс тхьапш уныбжьыгъэр апэрэ усэр зыотхым?
— Илъэс 42-рэ сыныбжьыгъ, ау поэзие шъыпкъэу ар плъытэн плъэкIыщтэп.
— Творчествэм ыкIи усэ тхыным уапыщагъэ зэ­рэхъугъэм къыппэблэгъэ цIыфхэм сыд фэдэ уаса фашIырэр?
— Поэзием сищыIэныгъэ еспхынэу зэрэхъугъэр ыкIи ащкIэ лъэбэкъоу сшIыгъэр къыс­пэблагъэхэм янахьыбэм апэрап­шIэ къагурыIуагъэп ыкIи къыздырагъэштагъэп. Ау гъэхъагъэ­хэр сшIыхэу зесэгъажьэм, апэрэ мафэм къыщыублагъэу усэ тхы­­нымкIэ ситворчествэ лъып­лъэхэу къырагъэжьагъ. Ахэр зэ­гупшысагъэхэр къызгурэIо — хъулъфыгъэм ахъщэ къыгъэ­хъэн фае, ыпэкIэ зэрэщыты­гъэм фэдэу. Поэзием ахъщэ къы­рыбгъэхъэн плъэкIыщтэп. Ары зэгурымыIоныгъэр къызхэкIырэри.
— Усэ птхыным пае сы­да угу къыдэзыщаерэр?
— Бэ ащ фэдэу къэсIон слъэ­кIыщтыр. А уахътэм сыгу ихъы­кIырэм елъытыгъ. ЧIыопсым идэхагъэ, шIулъэгъуныгъэр, му­зыкэр, тхылъ еджэныр, цIыф гъэшIэгъонхэр…
— Тхэным кIуачIэ къыпхелъхьа, хьауми ­уегъэпшъа?
— Творчествэм, усэ тхыным зыпарэкIи сагъэпшъырэп, кIуачIэ къысамытырэмэ. Ыпэ­кIэ сымышIэщтыгъэ зэ­хэшIэныгъэр къыс­хелъхьэ. ЩыIэныгъэм мэхьэнэ шъхьаIэу иIэр поэзием къыбгурегъаIо.
— Зэджэнэу зыфаехэр сыдэущтэу тхылъеджэхэм алъыбгъэIэсыра?
— Тхылъеджэхэм яшIоигъоныгъэкIэ сэ сытхэрэп. Сэ сызгъэ­гу­мэкIэу, цIыфхэм са­дэгощэнэу сызыфэе лъэныкъохэмкIэ сэтхэ. Усэ­хэр гум къыдэкIэу тхыгъэ хъумэ тхылъеджэхэм ар зэхашIэ ыкIи уасэ къыфашIы.
— ЗэхэшIэныгъэ ыкIи къышIошIыныгъэ цIыфым имыIэу тха­кIо хъун ылъэ­кIыщта?
— Поэзием ыкIи усэ тхыным игугъу пшIын хъумэ, сыгугъэрэп. Куоу угупшысэныр ыкIи гум къикIэу зэхэшIэныгъэ уиIэныр творчест­вэм илъэныкъо шъхьа­Iэхэм ащыщ.
— НэмыкI усакIохэм ныбджэгъуныгъэ адыуиIэу щыта? IэпэIэсэны­гъэу пIэкIэлъым хэбгъэ­хъонымкIэ ахэм яшIуагъэ къыуагъэкIэу мэ­хъуа?
— Ныбджэгъу пIон плъэкIыщтэп, ау Урысыем ыкIи IэкIыб къэралхэм ятхакIохэм ащыщхэм зэфыщытыкIэ дэгъухэр адысиI. Бэ Iофэу сшIэрэр ыкIи усэкIо бэлахьхэм ятворчествэ сылъэплъэ. Шъыпкъэу пIон хъумэ, ащ фэдэхэр зырызых. Мыгъэ илъэ­си 10 хъугъэ творческэ Iоф­шIэным — усэ тхыным сызы­пы­лъыр. Арышъ, сэри мы лъэ­ныкъомкIэ IэпэIэсэныгъэ икъу сIэ­кIэлъ. Ар сиIофшIагъэхэм нафэ къашIы.
— Усэ тхыным сыда анахь къинэу хэлъыр?
— Апэрэ сатырыр ары сшIошIы. Гум ихъыкIырэ зэхэшIэ­ныгъэр, усэм изэрэщыт къэу­убытын фае. АдыкIэ къанэрэр тех­никэм елъытыгъ. Ау гукъыдэчъ ыкIи гузэхашIэ уимыIэу утхэшъущтэп.
— Литературнэ гъэхъагъэ уиIэным сыда къи­кIырэр? ОркIэ сыда ар?
— Автор пэпчъ ежь гъэхъа­гъэхэр иIэх. СэркIэ — тхылъеджэхэм яшIулъэгъуныгъэ (поэзиемкIэ сипчыхьэзэхахьэхэм нэмыкI къалэхэм ыкIи шъолъыр­хэм къарыкIыхэзэ къыхэлажьэх) ыкIи тхакIохэмкIэ лъытэныгъэ уиIэныр. Тын лъапIэхэр, дип­ломхэр, тхакIохэм я Союз ухэ­тыныр. ЦIыфхэм апэбгъохын уимыIэу, сыхьатрэ ныкъорэм ехъу кIорэ пчыхьэзэхахьэм за­лым чIэсхэр зыми фэмыежьэу уашIомыгъэшIэгъон хъумэ, гъэ­хъагъэу уиIэм ыкIи тынэу къып­фагъэшъошагъэм зыпари пкIэ яIэп. Сэнаущыгъэ пхэлъын фае е ар пхэлъэп.
— УищыIэныгъэкIэ творчествэм сыд фэдэ чIыпIа щиубытырэр?
— КIэкIэу къэпIон хъумэ, хэпчын умылъэкIынэу поэзиер сыщыIэныгъэ хъугъэ. ТапэкIи творческэ IофшIэным нэмыкI сищыIэныгъэ хэслъагъорэп.
— Усэу птхыгъэхэм ащыщэу тэра нахь къа­хэбгъэщырэр, нахь ­уикIасэр?
— Усэхэр зэфэшъхьафэу си­кIасэх. Ахэм ахэтых зэлъашIэрэ усэхэу литературнэ журналхэм къадэхьагъэхэр, гущыIэм пае, творческэ зэхахьэхэм сакъыщеджэнэу къызыкIэлъэIухэрэр. Ахэм ащыщых: «Выйду в поле, время закатное…» (тыжьын лIэшIэгъум итхакIохэм афэгъэ­хьыгъ), «Я с миром говорю стихами», «Я брожу по ночному городу», «Даль родная меня манит» (Адыгеим фэгъэхьыгъ).
— Усэ тхыным зыфэбгъэсэн плъэкIыщта? Ащ екIолIэкIэ фэшъхьаф горэ ищыкIагъа?
— Хэукъоныгъэ хэмышIыхьэу ыкIи а зы шъуашэм илъэу усэ птхын плъэ­кIыщт. Ау поэзие хъущта ар? УпчIэ…
— О нахь къыппэблагъэу, уикIэсэ тхакIохэм тащыбгъэгъозэн плъэ­кIыщта?
— Тыжьын лIэшIэ­гъум илирическэ поэзие шIу сэлъэгъу, Есениныр, Фет, Блок, философэу Омар Хайям, Высоцкэр.
— Уитворчествэ шIулъэгъуныгъэм чIыпIэ гъэнэфагъэ щеубыты. ЦIыф хэхыгъэ горэм усэхэр фэгъэхьыгъэхэу щыта?
— Зэфэшъхьафых. КъыхэкIы зыгорэм гу­фэбагъэу фэсшIыгъэм усэр къыдакIоу, джащ фэдэу зыми фэмыгъэ­хьыгъэу сшъхьэ къи­хьэу. Апэрэр тхылъеджэхэм нахь апэ­благъ.
— Творчествэм сыд фэдэрэ пчъэри къыIуихэу, джащ фэдэу гум ­«ипчъэуи» аIо. Шъыпкъа ар?
— Поэзием урыгущыIэн хъу­мэ, ар искусствэм илъэгэпIэ анахь инхэм ащыщ. ЦIыфым ыгу дэхъыкIырэм урылъыIэсын олъэкIы.
— Уиусэхэм цIыфхэр ащыбгъэгъозэнхэм фэшI зэIукIэгъухэр зэхэощэх…
— Ары, ренэу ащ фэдэ зэ­хахьэхэр ресэгъэкIокIых. Ахэр авторскэ поэзием ипчыхьэзэхахьэхэр, тхылъеджэхэм ятворческэ зэIукIэхэр ыкIи нэмыкI Iофтхьэбзэ зэфэшъхьафхэр. Мыщ фэдэ зэIукIэ «псаухэр» щымыIэхэу, усакIом итворчествэ щыIэщтэп.
— Поэзием нэмыкIэу сыда узфэгъэзагъэр?
— Сизыгъэпсэфыгъо уахътэ зэкIэ творчествэм еубыты, арышъ, ащ фэдэ охътабэ къы­сэкIурэп. Арэу щытми, спортыр сикIас, лъэсэу къэсэкIухьэ, си­ныбджэгъухэм саIокIэ…
— УитворчествэкIэ сыда къыбдэхъу пшIоигъор?
— Iофэу сызыпылъым ылъэныкъокIэ анахь дэгъухэм ащыщ сыхъуным пае бэ Iофэу сшIэ-
рэр. СэркIэ ар шъхьаIэ. Сыфай сиусэ­хэм нахьыбэу цIыфхэр яджэнхэу.
— Усэ тхынымкIэ сыд фэдэ лъэныкъохэр ара о къыппэблагъэхэр?
— Ахэр зэфэшъхьафых. Гу­къыдэчъыныгъэу сиIэм елъытыгъ ыкIи гум щыхъэрэр къиIотыкIыгъэныр ары.
— Мы илъэсым уищыIэныгъэ сыда зэхъокIыныгъэу фэхъугъэр?
— ЗэхъокIыныгъэшхо фэхъу­гъэу сфэIощтэп. Усэхэр сэтхы, ахэр гъэзетхэм, журналхэм къы­хаутых, творческэ зэхахьэ­хэр сшIыхэзэ сиусэхэм нэIуасэ афэсэшIых, творческэ брендыр лъысэгъэкIуатэ, общественнэ ыкIи социальнэ проектхэм сахэ­лажьэ. Ахэм яхьатыркIэ нахь сашIэ хъугъэ ыкIи усэ тхынымкIэ гъэхъагъэу сиIэм хэхъуагъ.
— Инвер, тыда Iоф ­зыщыпшIэрэр? Поэзием къырыбгъэхъэныр ­къинба?
— Шъыпкъэ, непэ щыIэкIакIэу тызхэтымкIэ поэзием къыкIакIо­рэмкIэ упсэуныр IэшIэхэп. Гъэ­хъагъэ пшIыным ыкIи усэкIо цIэрыIо ухъуным афэшI Iофы­шхо пшIэн фае. Усэ зэхэлъхьаныр Iоф псынкIэу щытэп, зыгъэпсэфыгъо уимыIэу мафэ къэс Iоф ошIэ. Ахъщэм фэгъэхьыгъэу бэмэ упчIэ къысаты. Тхылъхэм, усэ тхынымкIэ мастер-классхэм, гъэзетхэм ыкIи журналхэм къы­хаутыхэрэм ахъщэшхо къакIа­кIоу пфэIощтэп, ау арэп шъхьа­Iэр. БизнесымкIэ зэрэдунаеу Iофыгъо дэгъоу алъытэ творчест­вэм ылъэныкъокIэ сэнаущыгъэ зыхэлъхэм шIушIакIохэр IэпыIэгъу афэхъуныр. Ау, гукъау нахь мы­шIэми, поэзием имэхьанэ обществэм икъоу къыгурыIорэп. Мы упчIэр культурэм имыза­къоу, тикъэкIощт уахъти епхыгъэу щыт. Политикэри мы Iофым хэт. Урыс усэкIошхоу щы­Iагъэ­хэм лIэшIэгъу пчъагъэрэ я Хэ­гъэгу ищытхъу арагъэIуагъ. Арышъ, шъуегупшыс. Гукъау нахь мышIэми, непэ тиадыгэ бизнесменхэр поэзиер лъагъэ­кIотэным дэгуIэхэрэп.
— НэмыкI жанрэхэмкIэ зыушэтынэу уфаеба? Мы мафэхэм сыда Iоф зыдапшIэрэр?
— Ары, сыфай ыкIи творчест­вэм илъэныкъо зэфэшъхьафхэмкIэ зысэуплъэкIу. Ахэр кIэлэцIыкIухэм апае усэхэр, прозэ цIыкIур, публицистикэр ыкIи аудиотхылъыр.
P.S. Мы илъэсым профессио­нальнэ усэ тхыным сызыпы­лъыр илъэси 10 хъугъэ. А уахътэм къыкIоцI сиусэхэр урысые ыкIи IэкIыб къэралхэм ялитературнэ къыдэкIыгъохэм гъогогъу 40-рэ къащыхаутыгъ ыкIи бзэ 12-кIэ зэрадзэкIыгъэх. Анахь мэхьанэ зиIэ гъэхъагъэу сшIыгъэхэм ащыщ Лъэпкъ премиеу «Золотое перо Руси» зыфиIорэм, Сенек (Италиер) ыцIэкIэ зэхащэрэ непэрэ литературэм и Дунэе академическэ премие ялауреат сызэрэхъугъэр, Урысые литературнэ фестивалэу «ЛиФФт-м» итыжьын медаль къызэрэсфагъэшъошагъэр.
КIАРЭ Фатим.
Сурэтыр:
И. Шэуджэным ихъар­зынэщ.