Адыгеим и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат 2024-рэ илъэсым ошIэ-дэмы­шIэ тхьамыкIагъохэр къэмыгъэхъугъэнхэмкIэ, ахэм къыздахьыхэрэр дэгъэзыжьыгъэнхэмкIэ ыкIи машIохэм зыкъамыштэнымкIэ АР-м и Комиссие изэхэсыгъо зэрищагъ. Псым зэрар аримыхынымкIэ Iоф­тхьабзэу мыгъэ зэра­хьащтхэм ащ щатегущыIагъэх.

ГидрометеорологиемкIэ Адыгеим и Гупчэ ипащэу Александр Митровым къызэриIуагъэмкIэ, кIымафэм лъэшэу къызэрещхыгъэм ыкIи къызэресыгъэм къахэкIэу чIыр цIынащэ хъугъэ, псыхъохэм псыр къащыдэкIоягъ. Шэпхъэ щынагъохэм джыдэдэм ар анэсырэп. Чэщырэ зэрэ­чъы­Iэтагъэм къыхэкIэу осыр тIэкIу-тIэкIузэ мэжъужьы. Пэ­шIорыгъэшъэу къызэратыгъэм­кIэ, къушъхьэхэм осэу ате­лъыр шапхъэм нахьи нахь макI. ИлъэгагъэкIэ метрэ 1500-м унэсыфэ ос щыIэп. ЖъоныгъуакIэм ыкIэхэм —мэкъуогъум иублэгъухэм адэжь псыхъохэр къиунхэ ылъэкIыщт фэдэу къаIо. Гъэмафэр фэбэнэу, машIохэм зыкъаштэным ищынагъо щы­Iэнэу алъытэ
АР-м тыкъэзыуцухьэрэ ду­наим икъэухъумэнкIэ ыкIи чIыопс къэкIуапIэхэмкIэ и Гъэ­IорышIапIэ ипащэу Сергей Колесниковым къызэриIуа­гъэмкIэ, мы аужырэ уахътэм псым зыкъымыIэтынымкIэ, зэрар аримыхынымкIэ Iоф­тхьэбзэ шIукIае республикэм щызэрахьагъ. 2007-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу Адыге­им ипсыхъохэм якъулэджэ километрэ 80-м ехъу агъэкъэ­бзагъ. Псыхъохэм къыз­дахьын алъэкIыщт гумэкIы­гъохэм нэ­бгырэ мини 4-м ехъу ащаухъумагъ, чIэнагъэу илъэсым ашIын алъэкIыщтыгъэ сомэ миллиони 150-м ехъур къафэнэжьыгъ. Iофтхьа­бзэу илъэс къэс рахъухьэхэ­рэр игъом агъэцакIэх.
2024 — 2025-рэ илъэсхэм гидротехническэ псэуалъэхэм ягъэцэкIэжьынрэ псыхъохэм ягъэкъэбзэнрэ сомэ миллиони 112,6-рэ апэIухьанэу къырадзэ. Мыгъэ Джаджэ икъуладжэхэр агъэкъэбзэнхэу, Шэуджэн районымкIэ псыхъоу Фарзэ идамбэ агъэцэкIэжьынэу, Лабэ исэ­мэгу нэпкъ идамбэ Еджэр­къуаерэ Натырбыерэ адэжь щагъэцэкIэжьынэу, зыми фэ­мыгъэзэгъэ гидротехническэ псэуа­лъэр Джэджэ районым щызэпкъырахыжьынэу рахъухьэ. Джащ фэдэу псы хъыз­мэтым епхыгъэ нэмыкI Iоф­тхьэбзэ зау­лэмэ язехьанкIэ про­ект документхэр агъэхьа­зырыщтых.
ЧIыпIэ зыгъэIорышIэжьынымкIэ къулыкъухэм игъо афалъэгъугъ зыми фэмыгъэзэгъэ гидротехническэ псэуалъэхэр му­ниципальнэ мылъкум хэгъэ­хьэгъэнхэмкIэ Iофэу ашIэрэр лъагъэкIотэнэу. Псы къэкIуапIэхэмкIэ Федеральнэ агентст­вэм Пшызэ шъолъыркIэ и Гъэ­IорышIапIэ ипащэу Роман Авдеевым зэхэсыгъом къызэрэщиIуагъэмкIэ, Iофхэр зыпкъ итых, аварие къэмыхъоу кIымафэр рахыгъ. Краснодар псы­IыгъыпIэм псэу дэтыр шапхъэ­хэм ашIокIырэп. 2024-рэ илъэсым Краснодар псыIыгъыпIэм игъэфедэн тегъэпсыхьэгъэ псэуалъэхэр агъэцэкIэжьын-
хэу, псыIыгъыпIэр агъэкъэбзэнэу рахъухьэ. Республикэм икъулыкъу гъэнэфагъэхэр ягъу­сэхэу псыхъохэм якъуладжэхэм ягъэкъэбзэнкIэ, дамбэхэм ягъэцэкIэжьынкIэ Iофтхьабзэу рахъухьагъэхэр зэкIэ зэхащэщтых. Планхэр аукъо зэрэмы­хъущтыр, проект документхэм ягъэхьазырын зэрегугъунхэ фаер зэхэсыгъом къыщыха­гъэщыгъ.
Федеральнэ къэралыгъо бюджет учреждениеу «ГъэIоры­шIапIэу «Адыгеямелиоводхоз» зыфиIорэм ипащэ ипшъэрылъхэр пIэлъэ гъэнэфагъэкIэ зы­гъэцакIэу Александр Тонконог зэрэхигъэунэфыкIыгъэмкIэ, гъэ­рекIо районищмэ IофшIэнхэр ащагъэцэкIагъэх, гидротехническэ псэуалъэхэм ягъэцэкIэжьын сомэ миллион 50,5-м ехъу пэIуагъэхьагъ. Шапсыгъэ псыIыгъыпIэм ия 2-рэ чэзыу игъэ­кIэжьынкIэ 2023-рэ илъэсым IофшIэнхэр рагъэжьагъэх. 2025-рэ илъэсым ахэр аухынхэ яму­рад. «Адыгеямелиоводхозым» къыфэIорышIэрэ гидротехническэ псэуалъэхэр псыхъохэм зыкъызэраIэтын ылъэкIыщтым фэхьазырых. Къэхъун ылъэкIыщт гумэкIыгъохэм Красно­октябрьскэ псыIыгъыпIэр афэгъэхьазырыгъэнымкIэ гъэлъэшыгъэ шIыкIэм тетэу Iоф ашIэ.
Нэужым псыхъохэм псыр къа­дэмыкIынымкIэ Iофхэм язытетрэ Джэджэ, Кощхьэблэ районхэм псы хъызмэтым епхыгъэ Iофтхьабзэу ащызэрахьэ­хэрэмрэ атегущыIагъэх. ЧIыпIэ администрациехэм къызэратыгъэмкIэ, РСЧС-м ичIыпIэ къутамэхэм яIофышIэхэр къэхъун ылъэкIыщт гумэкIыгъохэм ядэгъэзыжьын фэхьазырых.
УФ-м и МЧС АР-мкIэ и Гъэ­IорышIэпIэ шъхьаIэ ипащэу Ста­нислав Илющенкэр зэхэсыгъом къыщыгущыIагъ. Ащ зэрэхигъэунэфыкIыгъэмкIэ, гъэтхапэм и 4-м къыщегъэжьагъэу и 14-м нэс къулыкъу зэфэшъхьаф­хэм ялIыкIохэр зыхэхьэрэ комиссием РСЧС-м АР-мкIэ ичIыпIэ подсистемэ гъатхэм зэ­рэфэхьазырыр ыуплъэкIугъ. Нэбгырэ мини 3-м ехъу зыхэ­хьэрэ купэу зэхащагъэр ошIэ­дэмышIэ тхьамыкIагъохэм къа­кIэкIон ылъэкIыщтхэм ядэгъэзыжьын фэхьазырых. МашIор къызыкIэнэн ылъэкIыщт мэзхэм апэблэгъэ псэупIэхэм мы илъэсым имэлылъфэгъу уплъэ­кIунхэр ащызэхащэщтых.
АР-м и ЛIышъхьэ Мыекъопэ районым ипащэ пшъэрылъ фишIыгъ МЧС-м игъо ылъэгъугъэхэр зэкIэ къыдилъытэнхэу, щыкIагъэу къыхагъэщыгъэхэр дигъэзыжьынхэу, уц гъугъэхэр псэупIэхэм ащамыгъэстынхэм гъунэ лъифынэу. АР-м мэзхэмкIэ и ГъэIорышIапIи машIохэм зыкъамыштэнымкIэ пшъэрылъ гъэнэфагъэхэр фашIыгъэх. Джащ фэдэу муниципалитетхэмрэ къулыкъу гъэнэфагъэхэмрэ япащэхэм игъо афалъэгъугъ республикэм ипсыхъохэм псэу адэтыр къызыщыдэкIоерэ лъэ­хъаным нахь сакъынхэу, псыр къызыкIэонкIэ щынэгъо чIыпIэ­хэм гъунэ алъафынэу, псыхъо­хэм якъуладжэхэр агъэкъэ­бзэнхэу.
«Псыхъохэр къызэриухэрэм зыщыухъумэгъэнымкIэ, ма­шIо­хэм зыкъамыштэнымкIэ ищыкIэгъэ амалхэр икъоу зешъу­хьэх. Муниципалитетхэм япащэ­хэр псыхъохэм якъуладжэхэр зэрагъэкъабзэхэрэм, дамбэхэм язытет зыфэдэм алъыплъэнхэ фае. ШIуагъэ къытэу къулыкъу­хэр зэкIэ зэдэлэжьэнхэ ыкIи ошIэ-дэмышIагъэ зыхэлъ тхьамыкIагъоу къэхъун ылъэкIыщтхэр псынкIэу дагъэзыжьынхэ фае. ЦIыфым ищыIэныгъ ары анахь шъхьаIэр», — къыIуагъ АР-м и ЛIышъхьэ.