«Урысыер» зыфиIорэ къэгъэлъэгъон-форумэу Москва и ВДНХ щыкIорэм КъокIыпIэм щыпсэурэ лъэпкъхэм яискусствэкIэ Къэралыгъо музеим и Къутамэу Мыекъуапэ дэтым икъэгъэлъэгъонэу «Урысыер. КъокIыпIэм пэблагъэу» зыцIэр къыщызэIуахыгъ. Урысыем икъокIыпIэ культурэ ащ къыреIотыкIы, километрэ мин пчъагъэкIэ а зы хэгъэгум щызэпэIудзыгъэ лъэпкъхэр зэпэблагъэ ешIых, ацIэ егъэIу. Къырым, Темыр Осетием, Дагъыстан, Якутием, Адыгеим, Бурятием, КъокIыпIэ Чыжьэм ялъэпкъ творчествэ ыкIи яискусствэ къэзыгъэлъэгъорэ сурэти 100 ащ хэлажьэ. Джырэ искусствэр ахэм къырагъэлъэгъукIы. Я 20-рэ лIэшIэгъум иаужырэ плIанэрэ я 21-рэ лIэшIэгъумрэ къызэлъаубыты. Мыщ фэдэ шIыкIэкIэ ар къэгъэлъэгъон-форум инэу «Урысыер» зыфиIорэм щыщ хъугъэ ыкIи ащ къекIуа­лIэхэрэм музеим иIофшIэни зэрагъэлъэ­гъун алъэкIы. ВДНХ-м ия 13-рэ павильон ар щыгъэпсыгъ. АР-м исурэтышIхэм яIофшIагъэхэм къэгъэлъэгъоным чIыпIэ шъхьаф щаубыты. IофшIэгъи 100-м щыщэу 37-р Адыгеим иех. КъокIыпIэм щыпсэурэ лъэпкъхэм яискусствэкIэ Къэралыгъо музеим икъу­тамэу Адыгеим щыIэм ихъарзынэщ ахэр къыхэхыгъэх. Пстэури Адыгеим исурэтышIхэм я Союз ыкIи лъэпкъым иIэпэIа­сэхэм я Ассоциацие хэтхэм яIофшIагъэх. Ахэр Къат Теуцожь, Цэй Евгений, ПIэ­тIыощэ Феликс, Туркий Махьмуд, Бырсыр Абдулахь, Хъуажъ Рэмэзан, ЛэупэкIэ Нурбый, Тыгъужъ Махьмуд, СтIашъу Юр, Пэнэшъу-Сет Сафият, Къуанэ Аслъан, СултIан Умаровыр, ДыдыкI Нурбый ыкIи ГъукIэ Замудин. Къыхэгъэщыгъэн фае, УрысыемкIэ Къо­кIыпIэм щыпсэурэ лъэпкъхэм яискусствэкIэ Къэралыгъо музеим и Къутамэ зиIэр Адыгэ Республикэ закъор ары. Ащ ихьатыркIэ Адыгеим амалэу IэкIэлъыр нахьыб, къэралыгъо мэхьанэ зиIэ Iофтхьабзэу а музеим зэхищэхэрэм республикэр нахь игъэкIотыгъэу къащыгъэлъэгъуагъэ мэхъу. «Къэгъэлъэгъоным IофшIагъэхэр дгъэ­хьынхэу къызытеохэм, зыцIэ къыраIогъагъэр авторищ. Ау фэдэ пчъагъэкIэ едгъэхъугъ, Iоф­тхьабзэр зэхэзыщагъэхэми ахэр агу рихьыгъэх. Ахэм тишъо­лъыр играфикэ, иизобразительнэ ыкIи декоративнэ-прикладной искусствэ къырагъэ­лъэгъукIы. Ахэр сурэтхэр, пIуаблэхэр, пхъэм хэбзыкIыгъэ панно дахэхэу Хъуажъ Рэмэзан къы­IэкIэкIыгъэхэр, «Республика Адыгея» зыфиIорэ шъуашэу СтIашъу Юрэрэ Пэнэшъу-Сет Сафиятрэ зэдагъэхьазырыгъэр. Пстэури тимузей ифонд ихъарзынэщ щыщых, цифрэ шъуа­шэм илъхэу, УФ-м культурэмкIэ и Министерствэ иэлектроннэ каталог хэтых. НэмыкIэу мыщ фэдэ къэгъэлъэгъонхэм ахэр ахэбгъэлэжьэнхэ плъэкIыщтхэп», — къыддэгощагъ КъокIыпIэм щыпсэурэ лъэпкъхэм яискусствэкIэ Къэралыгъо музеим и Къутамэу Адыгеим щыIэм ипащэу ШъэуапцIэкъо Аминэт. КъокIыпIэм щыпсэурэ лъэпкъхэм яискусствэкIэ Къэралыгъо музеир зыщы­Iэ лIэшIэгъум къыкIоцI мыщ фэдэ къэгъэлъэгъон зэрэзэхищэрэр апэрэ. Экспозицием игъэпсыкIэкIэ ащ хэлэ­жьэрэ IофшIагъэхэр зэдэгущыIэхэрэм, зым адырэм хахъо фишIыжьырэм фэд. Лъэпкъхэм язэфэмыдэныгъэрэ янэша­нэхэмрэ ахэм нэм къыкIагъэуцо. Яшэн- хабзэхэр, якультурэ, ящыIэкIэ-псэукIэ, ячIыопс зыфэдэр бзэмыIоу къаIуатэ. Адыгеим идунай идэхагъэ къизыгъэлъэ­гъукIырэ сурэтэу ПIэтIыощэ Феликс ышIыгъэр къэгъэлъэгъоным идэпкъ шъхьа­Iэ пылъагъ. Павильоным чIахьэхэрэм ар апэрэу алъэгъурэмэ ащыщ. «Къэгъэлъэгъоныр гъэшIэгъонэу дгъэ­псыгъэ. КъокIыпIэ Чыжьэм ишъолъырхэр, Якутиемрэ Чукоткэрэ, къыхэдгъэщхэу гупчэм идгъэуцуагъэх. Темыр Кавказым ишъолъырхэу Дагъыстанрэ Адыгеимрэ яIэпэIасэхэм яIофшIа­гъэхэр ащ къе­шIэкIыгъэх. Мыщ фэдэ шIыкIэм ихьатыркIэ сурэтхэр зэпэмыуцужьхэу, дахэу «зэдэгущыIэх». Джащ фэд, дэпкъ шъхьа­Iэм адыгэ сурэтышIэу ПIэтIыощэ Феликс иIофшIэгъэ бэлахь пытлъагъ, ыбгъухэмкIэ Бурятием искульптурэхэр дгъэуцугъэх. Зым адырэм идэхагъэ хи­гъа­хъоу къыщыгъэлъэгъуагъэх», — къеIо къэгъэ­лъэгъонэу «Урысыер. КъокIыпIэм пэблагъэу» зыфиIорэм иIофшIэн фэгъэзагъэу Мария Филатовам. Ары къэгъэлъэгъоным ипшъэрылъыгъэри: КъокIыпIэ лъэныкъом щыпсэурэ лъэпкъхэмрэ (ахэр Приморьем, КъокIыпIэм щыIэхэр) ыкIи ягупшысакIэкIэ, япсэукIэкIэ ахэм апэблагъэхэмрэ (къо­кIыпIэ культурэу Темыр Кавказым къы­щыгъэлъэгъуагъэмрэ) зэфищэнхэр, зэпэблагъэ ышIынхэр. — Адыгеим иживопись, графикэр, изобразительнэ искусствэр, КъокIыпIэ чыжьэм фэ­гъэхьыгъэ этюдхэр, Якутиемрэ Чукоткэмрэ къупшъхьэ хэбзыкIынымкIэ яискусствэ, тувинскэ IэпэIасэхэм мыжъом хабзыкIыгъэ IофшIагъэхэр, скульптурэр, керамикэр — мы пстэури къэ­гъэлъэгъоным щызэхэугъоягъэх. Ау, шъыпкъэр пIощтмэ, Адыгеим иIофшIагъэхэр ядэхагъэкIэ лъэшэу къахэщых. Ахэм узяплъыкIэ, лъэпкъым инэшанэхэр ахэолъагъо, нэм къыкIаохэу щымытхэу, шъабэу, зэкIужьэу зэкIэри къигъэлъэгъу­кIыгъ. НэмыкI шъолъырхэм ащыщ тинэ­Iуа­сэхэу къэгъэлъэгъоным еплъы­гъэхэр къытфытеох, къытфэтхэх, тиIофшIагъэхэр агу зэрэрихьыгъэр къытаIо. Адыгеир республикэ цIыкIоу алъытэми, тилъэпкъ иинагъэ ичIыналъэ зэремылъытыгъэр ащ къегъэ­лъагъо, — къыддэгощагъ Шъэуап­цIэкъо Аминэт. Урысыем икъокIыпIэ шъолъырхэм яискусствэ къизыгъэлъэгъукIырэ IофшIэгъэ зэхэубытэгъэ анахь дэгъу дунаим щызиIэхэм КъокIыпIэм и Къэралыгъо музей ащыщ. Ащ урыгушхонэу зэрэщытым имызакъоу, цIыфхэм зэлъябгъэшIэн, КъокIыпIэ искусствэр цIыфхэм ашIогъэ­шIэгъон шIыгъэн фае. «Урысыер. Къо­кIыпIэм пэблагъэу» зыфиIорэ къэгъэлъэ­гъоным ыгъэцэкIэрэ пшъэрылъхэм ари ащыщ. Iоф зишIэрэм къыкIоцI, шэкIо­гъум и 4-м къыщегъэжьагъэу, къэралыгъом ишъолъыр зэфэшъхьафхэм къарыкIыгъэ нэбгырэ минишъэ пчъагъэмэ ар зэрагъэлъэгъугъ. Джыри ащ фэдиз еблэгъэн алъэкIыщт. Бэдзэогъум и 8-м нэс Iоф ышIэщт. Анцокъо Ирин. Сурэтхэр: ШъэуапцIэкъо Аминэт.