«Адыгэ Республикэм псауныгъэр къэухъу­мэгъэнымкIэ изаслуженнэ IофышI» зыфи­Iорэ щытхъуцIэр бэмышIэу къызфагъэ­шъо­шагъэхэм ащыщ гъэщхэкI пщэрыхьапIэм («молочная кухня» зыфаIорэм) ипроиз­вод­ственнэ отдел ипащэу Галина Бушуевар.

Илъэс 39-рэ хъугъэ ищытхъу аригъаIозэ ащ Iоф зишIэрэр. Республикэм къыщыхъурэ сабыйхэу ыкIи бзылъфыгъэу къыз­тефэхэрэм шапхъэхэм адиштэрэ щэхэкI гъомылапхъэхэр зэра­IэкIэхьащтым илъэс пчъагъэм ар ыуж итыгъ.

Галинэ ицIыф гъэпсыкIэкIэ пшъэдэкIыжь ин хэлъэу, гумызагъэу щыт. Мэзэ имыкъу хъугъэ ыныбжь елъытыгъэу ар пенсием зытIысыжьыгъэр, ау илъэс пчъагъэрэ Iоф зищышIэгъэ, ыгурэ ыпсэрэ зыфэщэгъэ IофшIапIэм джыри къакIоу бэрэ къыхэкIы, IэпыIэгъу зищыкIагъэ­хэм арегъэгъоты.

— 1985-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу мыщ Iоф щысэшIэ. Ащ дэжьым тызычIэтыгъэ унэр жъэу, цIыкIоу щытыгъ. Зэты­гъоу мин 25-рэ зы сменэм дгъэхьазырынэу пшъэрылъ къызытфашIым санитар шапхъэхэм адиштэу ар бгъэцэкIэным пае непэ тызычIэт псэуалъэм тыкъагъэкIожьыгъ. Мыщ кабинетхэр бэу хэтых, тищыкIэгъэ Iэмэ-псымэхэри мэкIэ-макIэу тагъэгъотыгъэх. Илъэс пчъагъэм пшъэрылъ шъхьаIэу сиIагъэр щэм хэшIыкIыгъэ гъомылапхъэу сабыйхэм афэтшIыхэрэм ядэгъугъэ сынаIэ тетыныр, яттырэ шхыныгъохэм ахэлъыщтхэр згъэнэфэнхэр ары. Ахъщэу къытфатIупщыгъэм елъытыгъэу яттын тлъэкIыщтхэр зэхэзгъэуцуагъ. СыдигъокIи сызпылъы­гъэр сабый цIыкIухэм япсауныгъэкIэ шIуагъэ къэзытыщт гъомылапхъэ яттыныр ары. Илъэс зэкIэлъыкIохэм зэхъокIыныгъэ­хэр бэу тиIэ хъугъэ. 1997-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу гъо­мылапхъэхэр зэттыщтхэм япчъагъэ бэкIэ нахь макIэ хъу­гъэ, гъот макIэ зиIэ унагъохэу ахэр зытефэхэрэр агъэунэфэу аублагъ, — еIо тигущыIэгъу.

Мазэм зы сабыим тефэрэ гъомылапхъэм ыуасэ аужырэ илъэсхэм сомэ 850-м къыщегъэ­жьагъэу гъэрекIо сомэ 1350-м нагъэсыгъ, ау ар макIэ, сыда пIомэ гъэрекIо щэм сомэ 59-рэ ыосагъэмэ, джы ар сомэ 70-м ехъу. Галина Бушуевам лъэIу тхылъхэр афигъэхьыгъэх, мы илъэсым къыщегъэжьагъэу а пчъагъэр сомэ 1430-м нагъэсыгъ. Бзылъфыгъэ зэпкъаджэхэу IэпыIэгъур зытефэхэрэм сомэ 900-м тефэрэ гъомылапхъэ мазэм зэ араты.

Мыщ ыпэкIэ районхэм ащыщ­хэми щэхэкI пщэрыхьапIэхэр адэтыщтыгъэхэмэ, джы Мые­къуапэ дэт закъор ары Iоф зы­шIэжьырэр. ХэушъхьафыкIыгъэ автомобиль яIэу респуб­ликэм ичIыпIэ зэфэшъхьафхэм ахэр афащэх.

Непэрэ мафэм ехъулIэу зытефэрэ сабыйхэм кашэ зэфэшъхьафхэр, мыIэрысэм хэшIыкIыгъэ псы IэшIухэр мазэм зэ аратых. Джащ фэдэу мафэ къэс щэ укъэбзыгъэр, стерилизацие шIыгъэр, къое гъэушкъоигъэр, ащ нэмыкIэу Iэзэгъоу агъэфе­дэрэ биолактыр ашIы.

— Биолактым ишIын IэшIэхэп, хэушъхьафыкIыгъэ технологие пылъ. Щэр градус 90-м нагъэсы, такъикъ 20-рэ щагъэты, нэужым щхыухадзэкIэ ар зэхалъхьэ, чэщ­зымафэм градус 38 — 40 зычIэт унэм еты, пэшIорыгъэшъэу агъэхьазырыгъэ апч бан­кэхэм арагъахъо, нэужым нэмыкI хэушъхьафыкIыгъэ кабинетэу гъэучъыIалъэхэр зычIэтхэм чIагъэуцожьых. Биолактыр зыщашIыхэрэм зи ачIахьэрэп, пщэрыхьапIэм ит бзылъфыгъэ закъор ары а фитыныгъэр зиIэр. Сабыйхэм ашхыщтыр зэкIэ санитар шапхъэхэм адиштэу тэшIы, — къытфеIуатэ Галинэ.

Сабый цIыкIур дунаим къызытехъокIэ, икIэтIыихэм джыри тэрэзэу Iоф ашIэрэп, биолактыр аратызэ ахэр зэтырагъэуцох. АР-м иклиническэ перинатальнэ Гупчэ мафэ къэс литрэ 11 ащэ. Ащ нэмыкIэу Адыгэ рес­публикэ кIэлэцIыкIу клиническэ сымэджэщым, кIэлэцIыкIу Унэм, зэпахырэ узхэм зыщяIэзэхэрэ сымэджэщым зэзэгъыныгъэ къадашIыгъэу афащэ.

ЩэхэкI гъомылапхъэхэр зы­штэхэу пщэрыхьапIэм къемыкIолIэшъухэрэм апае автомобильхэм Мыекъуапэ ичIыпIэ 24-мэ ахэр аращалIэх. Сабый цIыкIу зыпылъ ныхэмкIэ ар лъэшэу Iэрыфэгъу. Мы къэралыгъо IэпыIэгъур анахьэу зытефэхэрэр гъот макIэ зиIэ унагъохэр ары. АР-м Iоф­шIэнымкIэ ыкIи социальнэ ухъу­мэгъэнымкIэ Гупчэм ар къэзыушыхьатырэ тхьапэ къыIахы, нэужым участковэ педиатрэм сабыим нахь ищыкIэгъэ гъомылапхъэхэр къетхых, гъэщхэкI пщэрыхьапIэм ахэр къызихьыжьхэкIэ, ищыкIагъэр ащ ратыныр аублэ.

Непэрэ мафэм ехъулIэу рес­публикэм гурытымкIэ сабый 845-мэ ахэм афэдэ гъомылапхъэхэр араты. Ащ нэмыкIэу сабый ежэрэ бзылъфыгъэхэм ыкIи къызыфэхъугъакIэхэми аратэу къыхэкIы. ПщэрыхьапIэм Iоф щызы­шIэхэрэм зэгурыIоныгъэ азыфагу илъэу, республикэм ис кIэлэцIыкIухэм гъомылэпхъэ дэ­гъухэр зэраIэкIагъэхьащтым ыуж итых. Галина Бушуевам ищытхъу къэзымыIуагъэ ахэм къахэкIыгъэп.

— Илъэс пчъагъэм Iоф зэдэтшIагъ. ЩытхъуцIэр къызэрэфагъэшъошагъэр лъэшэу тигуапэ хъугъэ, къытефэ, ипшъэрылъ сыдигъокIи зэрифэшъуашэу ыгъэцэкIагъ, IэпыIэгъу зищы­кIагъэм лъыIэсыгъ. Сабыйхэм анахь шхыныгъо дэгъур зэраритыщтыр ары зыпылъыгъэр. Непэ тиIэ Iэмэ-псымэхэри, ама­лэу тIэкIэлъхэри зихьатырыр мы бзылъфыгъэр ары пIоми ухэукъощтэп. ЦIыфыгъэу, гукIэгъоу хэлъым гъунэ иIэп, — еIо медсестра шъхьаIэу Уджыхъу Сарет.

ЦIыфэу къяуалIэрэр нахьыбэ хъуным фэлажьэх. Неущырэ мафэр зыфэдэщтыр зэлъытыгъэ сабыйхэм псауныгъэ яIэным фэшI ашхыщтым мэхьанэ иI, ар шапхъэхэм адиштэн фае. ЫпкIэ хэмылъэу зэратыхэрэм анэмыкIэу ахэм афаехэми мыщ щащэфынхэ амал яI. Уз зэфэ­шъхьафхэр зиIэ нахьыжъхэри мыхэм къяуалIэх, биолактыр ащэфы. Непэрэ мафэм грамм 200-м сомэ 32-рэ ыуас.

Ангелина Потоцкаяр ны ныбжьыкI. Мазэ къэс пщэрыхьапIэм къакIозэ къытефэрэр аIехы.

— Мыщ фэдэ къэралыгъо IэпыIэгъу зэрэщыIэр зызэхэ­сэхым тхьапэхэр згъэхьазы­рыгъэх, сабый сежэщтыгъ гъомылапхъэхэр къысатыхэу зырагъажьэм. Къызысфэхъуми лъыпыздзэжьыгъ, непэ кашэ зэфэшъхьафхэр, псы IэшIухэр къысатых, икIасэу сабыим ахэр ешхых. Джы къэкIорэ мазэм къыщегъэжьагъэу ежь пщэры­хьапIэм ышIыхэрэр аIысхынэу сыфай, зытефэрэ пэпчъ мы Iэ­пыIэгъур ыгъэфедэн фаеу сэлъытэ, — еIо Ангелинэ.

ДЕЛЭКЪО Анет. Сурэтхэр Iэшъынэ Аслъан тырихыгъэх.